Rwa kulszowa - przyczyny, objawy, leczenie

Główną przyczyną rwy kulszowej jest dyskopatia, czyli zwyrodnienie krążków międzykręgowych (dysków), zwykle na odcinku między L4-L5 i L5-S1. Na skutek procesów patologicznych dyski ulegają zniekształceniu i powodują ucisk na nerwy, co wywołuje silny ból.

Rwa kulszowa może być również pośrednio spowodowana stanem zapalnym i silnymi skurczami mięśni związanymi z chorobą zwyrodnieniową stawów międzykręgowych. Innym powodem jej wystąpienia może być fizjologiczne zwężenie światła kręgosłupa, choroba nowotworowa, nadwaga oraz skrzywienia kręgosłupa. Przyczyną rwy kulszowej może być też kontuzja i obciążenie kręgosłupa spowodowane zaawansowaną ciążą.

Jaki jest przebieg schorzenia?

Choroba objawia się nagłym bólem w okolicy krzyża, który się stopniowo nasila. Początkowo ból jest słabszy i występuje sporadycznie. Z czasem jednak ból się bardzo nasila i pojawia się coraz częściej. Zwykle jest bardzo silny, uniemożliwiający nie tylko poruszanie się, ale także normalne funkcjonowanie. Trwa nawet kilka dni bez przerwy. Cechą charakterystyczną jest promieniowanie wzdłuż pośladka w kierunku podudzia. Promieniowanie jest wynikiem ucisku na nerw kulszowy, który przebiega w kanale kręgowym, opuszcza go w okolicy lędźwiowej i kieruje się wzdłuż pośladków i biodra, dalej z tyłu uda, przez łydkę do stopy. Może także wystąpić mrowienie, drętwienie i zaburzenie czucia. Niekiedy dochodzi nawet do porażenia mięśni nogi, w tym mięśni prostujących stopę i paluch. Porażenie może objąć także mięśnie zwieraczy, co prowadzi do zaburzeń w oddawaniu moczu i kału. Jeśli dochodzi do wklinowania dysku ból ma charakter tępy, głęboki i niestety długotrwały. Wysiłek może doprowadzić do pęknięcia dysku lub jego wpuklenia. Wówczas ból zmienia się w rozdzierający i przeszywający. Biegnie wzdłuż nogi niczym prąd elektryczny. Ból nasila każdy ruch, nawet kaszel, kichanie czy wysiłek podczas defekacji. Zwykle zwiększa się w nocy.

Czy warto udać się do lekarza?

Opisane wyżej objawy wymagają wizyty lekarskiej w celu potwierdzenia diagnozy rwy kulszowej. Na ogół obraz choroby jest tak charakterystyczny, że sam wywiad powala ustalić rozpoznanie. Niekiedy lekarz może jednak zlecić dodatkowe badania, np. wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub rezonansu magnetycznego. Zaordynowane leczenie obejmuje zwykle stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz rozkurczowych (tramadol, nimesulid, meloksikam, tetrazepam, baklofen, tolperyzon). Pozwalają one stłumić objawy schorzenia. Stosuje się także zewnątrzoponowe blokady kręgosłupa polegające na wstrzykiwaniu środków znieczulających (np. lignokainy) lub sterydów. Pozwalają one złagodzić ból i zmniejszyć zapalenie poprzez blokowanie przewodnictwa nerwowego. Metoda ta stosowana jest jednak tylko w przypadku nieskuteczności innych środków. Niestety w szczególnie ciężkich przypadkach bywa konieczne przeprowadzenie operacji. Jest ona wykonywana w sytuacji, gdy ataki bólu trwają ponad dwa miesiące lub gdy często nawracają. Wskazaniem są także niedowłady i zaburzenia kontrolowania zwieraczy. Bardzo dużą rolę odgrywa również rehabilitacja, zwłaszcza w przypadku dyskopatii i zwyrodnień. Stosowane są między innymi terapia ultradźwiękowa, krioterapia i magnetoterapia. Pozwalają one poprawić ukrwienie mięśni, zmniejszyć stan zapalny, ból i obrzęk. Leczenie niefarmakologiczne może obejmować również masaże i gimnastykę leczniczą (kinezyterapię).

Zobacz również:

Czy możemy sobie pomóc sami?

W trakcie ataku bólu należy starać się znaleźć pozycję, która pozwoli odciążyć uciskany nerw i zmniejszy ból. Na ogół ulgę przynosi leżenie na twardym podłożu, np. podłodze. Ruch należy ograniczać do minimum, a dopiero gdy ból zacznie ustępować można stopniowo zwiększać aktywność. Już przed udaniem się do lekarza warto sięgnąć po łatwiej dostępne preparaty OTC, które pozwolą złagodzić dolegliwości bólowe. Sięgnąć można między innymi po niesteroidowe leki przeciwzapalne. Skuteczne są zarówno postaci doustne, np. preparaty ibuprofenu (Nurofen, Ibuprom, Ibum, Ibupar), diklofenaku (Voltaren Acti Forte), meloksikamu (Opokan) czy metamizolu (Pyralgina). Ostrożność przy ich stosowaniu powinny jednak zachować osoby chorujące na wrzody żołądka. W takim przypadku lepiej sięgnąć po preparaty paracetamolu, czopki, (Codipar, Paracetamol) lub tabletki (Apap, Panadol). Wskazane jest także miejscowe stosowanie maści, żeli lub aerozoli. Mogą one zawierać takie związki, jak:

ibuprofen (np. Ibufen, Dip rilif, Nurofen),
indometacyna (np. Elmetacin),
naproksen (np. Aleve, Naproxen Emo),
etofenamat (np. Rheumon, Traumon),
diklofenak (np. Dicloziaja, Voltaren emulgel, Dicloratio gel, Naklofen).

Wiele preparatów wykorzystuje także właściwości substancji pochodzenia roślinnego. Korzystne działanie wykazują między innymi kapsaicyna, olejki eteryczne (terpentynowy, eukaliptusowy, sosnowy) oraz kamfora. Są one składnikami takich preparatów, jak: Neo-Capsiderm, Capsigel N, Dip Hot rozgrzewający, Maść kamforowa. Ich działanie polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych, poprawie krążenia i wywołaniu uczucia rozgrzania. Skutkiem tego jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. Maści i żele o działaniu przeciwbólowym należy stosować kilka razy dziennie, wsmarowując porcję preparatu w lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Mogą być także łączone z miejscowo działającymi preparatami przeciwbólowymi (opisanymi wyżej), gdyż poprzez rozszerzenie naczyń zwiększą ich skuteczność. Niektórym osobom ulgę przynosi chłodzenie bolącego miejsca. Wówczas można skorzystać z maści chłodzących, np. Maść końska chłodząca, Zinaxin ice lub przygotować okłady z lodu.

Surowce roślinne są wsparciem także przy stosowaniu doustnym. Korzystne działanie mają między innymi: ziele skrzypu polnego, liść brzozy, liść pokrzywy, kora wierzby, pączki topoli, korzeń mniszka lekarskiego, owocnia fasoli. Jak działają? Kora wierzby na przykład zawiera salicylany, które w jelitach rozkładane są do kwasu salicylowego działającego przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Liść brzozy, pokrzywy i korzeń mniszka działają z kolei moczopędnie, co pozwala oczyścić organizm z toksycznych produktów metabolizmu. W aptekach i sklepach zielarskich można nabyć gotowe mieszanki ziołowe o właściwościach przeciwreumatycznych, np. Reumaflos Tea, Fito-Mix XI, Zioła przeciwreumatyczne.

Jak można zapobiec pojawieniu się rwy kulszowej?

Kiedy problem bólu zostanie zlikwidowany powinniśmy zrobić wszystko, by ponowny atak nie wystąpił. W tym celu musimy zadbać o swój kręgosłup. Konieczne jest regularne wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie grzbietowe, np. podciąganie na drążku. Bardzo ważne jest również kontrolowanie masy swojego ciała. Nadmierne kilogramy obciążają bowiem znacznie nasz kręgosłup. Ponadto trzeba zwrócić uwagę na prawidłową postawę ciała przy chodzeniu i siedzeniu. Warto także zrezygnować z butów na obcasie i wymienić szpilki na płaskie, dobrze wyprofilowane obuwie. Należy również unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Napierała I.: Rwa kulszowa. Świat farmacji 2012; 1: 19-20,
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.