Spodziectwo i wierzchniactwo - czym są?

Spodziectwo i wierzchniactwo to wrodzone wady układu moczowego, a dokładnie cewki i prącia. Stanowią nie tylko defekt kosmetyczny, ale mogą być przyczyną zaburzeń oddawania moczu jak i stosunków seksualnych, co zmusza do wdrożenia odpowiedniego postępowania. Wbrew pozorom, szczególnie spodziectwo nie jest tak rzadkim zaburzeniem jakby mogło się nam wydawać.

Są to wady występujące głównie u chłopców, u dziewcząt należą zdecydowanie do rzadkości.

Co wiadomo na temat spodziectwa?

W przypadku spodziectwa dochodzi do powstania nieprawidłowego ujścia cewki moczowej zlokalizowanego po stronie cewkowej, w okolicy szczytu żołędzi. Często wada współwystępuje również z innymi deformacjami w obrębie prącia, takimi jak brzuszne przygięcie prącia w wyniku istnienia dodatkowego elementu łącznotkankowego po stronie brzusznej prącia, które pociąga narząd do dołu. Inną współistniejącą wadą może być rozszczepienie napletka po stronie brzusznej prącia. Jednocześnie na powierzchni grzbietowej tworzą się nadmierne fałdowania określane jako kaptur mnisi.

Podstawowym problemem z jakim muszą sobie radzić chłopcy z tą wadą jest zaburzenie czynności oddawania moczu. Strumień moczu skierowany jest w dół w stronę spodni, co często powoduje zabrudzenia odzieży. Chłopcy są zmuszeni do oddawania moczu na siedząco, tak jak to robią dziewczęta. Rodzi to kolejny problem na podłożu psychologicznym, z którym również trzeba sobie radzić. W życiu dorosłym przygięcie prącia może stwarzać trudności w stosunkach seksualnych, a dodatkowo nieprawidłowe ujście cewki utrudnia złożenie nasienia.

Jakie są rodzaje spodziectwa?

Ze względu na lokalizację wyróżnia się postać spodziectwa: prąciową, rowkową żołędziową, prąciowo-mosznową, mosznową, kroczową oraz tzw. spodziectwo bez spodziectwa, kiedy to ujście cewki moczowej zlokalizowane jest prawidłowo, jednak dochodzi do zagięcia brzusznego cewki moczowej.

Jak często występuje spodziectwo?

Wbrew pozorom jest to bardzo częsta jednostka chorobowa. W zależności od źródeł uważa się iż dotyczy jednego na 500, a nawet 300 noworodków. Występuje wyraźna korelacja rodzinna z częstością występowania spodziectwa. Statystyki podają, iż średnio 1 na 10 męskiego rodzeństwa będzie miało tą wadę. W przypadku dziewcząt jest to bardzo rzadka wada. Nawet jeżeli występuje, zwykle nie powoduje większych dolegliwości. Ujście cewki może być zlokalizowane w okolicy błony dziewiczej, a wyjątkowo w pochwie, dając niekiedy cechy wysiłkowego nietrzymania moczu.

Zobacz również:

Czym jest wywołane spodziectwo?

Uważa się, iż spodziectwo wywołane jest zaburzeniem wydzielania hormonów odpowiedzialnych za rozwój narządów płciowych. Bierze się tu pod uwagę aktywację antygen H-Y, zaburzenia aktywności 5alfa-redyktazy, a także niedobór MIF. Niedobór tego ostatniego dodatkowo może powodować występowanie w okolicy wzgórka nasiennego tzw. struktur mullerowskich, będących przetrwałą cechą żeńską w życiu płodowych. Dodatkowo u około 10% chłopców ze spodziectwem dochodzi do niezstąpienia jąder.

Czy istnieje skuteczne leczenie?

Podstawową metodą leczenie spodziectwa jest oczywiście zabieg operacyjny. Polega on przede wszystkim na elongacji, czyli wyprostowaniu prącia. Ma to na celu nie tylko poprawę wyglądu, ale również poprawę czynności podczas oddawania moczu. Dodatkowo wykonuje się uretroplastykę wytwarzając brakujący fragment cewki moczowej. Najlepszym wiekiem do wykonania takiego zabiegu jest pierwszy rok życia. Wynika to z faktu, iż dziecko nie będzie pamiętało tego okresu w swoim życiu, zgodnie z fizjologiczną niepamięcią w tym wieku. Fragment brakującej cewki odtwarza się przy użyciu skóry prącia, z której tworzy się „rurkę” lub płaty, jeżeli chory posiada fragmenty prawidłowej cewki. Innym miejscem pobierania materiału jest również błona śluzowa jamy ustnej lub pęcherza moczowego.

Czym jest wierzchniactwo?

Wierzchniactwo jest wadą, w której ujście cewki moczowej zlokalizowane jest nieprawidłowo, po stronie grzbietowej prącia. Do tej pory nie udało się znaleźć genu odpowiedzialnego za powstawanie tego defektu, nie mniej ze względu na częstsze występowanie wady w obrębie rodziny bierze się to pod uwagę. W przypadku dziewczynek jest to wyjątkowo rzadka wada. Może wystąpić u nich nietrzymanie moczu, kiedy to dochodzi do rozszczepienia spojenia łonowego i tzw. ziejącej cewki moczowej. Może być również postać z częściowym nietrzymaniem moczu. Rozszczep zlokalizowany jest wtedy tylko w obrębie łechtaczki. Podobnie chłopcy rodzą się z całkowitym lub niepełnym nietrzymaniem moczu. W przypadku łagodniejszym ujście cewki moczowej zlokalizowane jest na grzbiecie prącia, a dalej biegnie rynienka cewkowa. W cięższych postaciach natomiast prącie może być skrócone, a niekiedy jeżeli dojdzie do rozszczepienia spojenia łonowego nawet wciągnięte.

Jakie jest postępowanie w przypadku wierzchniactwa?

Podstawowym celem leczenia wierzchniactwa jest poprawa wyglądu prącia, a także przeciwdziałanie zaburzeniom nietrzymania moczu. Bardzo ważna jest również późniejsza zdolność do odbywania stosunków seksualnych. W tym celu wykonuje się odpowiednią plastykę prącia przy użyciu.

Autor: Piotr Kuc
Źródło:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Borkowski Andrzej, Urologia, Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008