Starość, radość i nasze plany

Czy proces starzenia się i stany depresyjne mogą ograniczać tzw. pamięć prospektywną odpowiedzialną za nasze plany i zamiary? Jeżeli tak, to co można zrobić, aby ograniczyć ten deficyt? Odpowiedzi na te pytania dostarcza projekt badawczy zrealizowany w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej.

Pamięć prospektywna to jedna z podstawowych form pamięci. Pozwala zapamiętać nasze intencje i zamiary – wszelkie działania, które chcemy wykonać w przyszłości. – Znaczenie pamięci prospektywnej jest bezcenne dla normalnego funkcjonowania człowieka. Trudno sobie wyobrazić, co by było, gdybyśmy byli jej pozbawieni. W moim badaniu skoncentrowałem się na analizie tego, jak proces starzenia się i obniżony nastrój wpływają na jej funkcjonowanie – mówi dr Rafał Albiński, psycholog z Interdyscyplinarnego Centrum Stosowanych Badań Poznawczych SWPS i autor badania. 

Projekt badawczy wykazał, że osoby starsze, pomimo swojego wieku, nie zawsze mają problemy z jej funkcjonowaniem. Potrzebują jednak wyrazistego bodźca, który przypomni im o zaplanowanym wcześniej zadaniu. Jako przykład dr Albiński podaje tekst napisany czerwoną czcionką, duży obrazek na ekranie monitora czy głośny sygnał – takie rozwiązania zostały zastosowane podczas badania. Może to być też parasol zawieszony na klamce drzwi, alarm w budziku czy telefonie komórkowym oraz karteczki samoprzylepne służące jako „przypominajki” i powieszone w odpowiednich miejscach.

Wyniki badania pokazują także, że stany depresyjne nie zawsze osłabiają działanie pamięci prospektywnej. Czasami jest wręcz odwrotnie – w niektórych sytuacjach obniżony nastrój sprzyja koncentracji na wykonywanym zadaniu. Według dr. Albińskiego choć ta część uzyskanych rezultatów wymaga replikacji, już teraz wydaje się być dobrą wiadomością dla osób zmagających się z obniżonym nastrojem. Negatywny scenariusz mógłby bowiem wyglądać tak, że chroniczne zapominanie o zaplanowanych działaniach przez osoby depresyjne mogłoby skutkować pogłębieniem depresji, poprzez doświadczanie ciągłych porażek w codziennym funkcjonowaniu.

Informacja o badaniu

Projekt zrealizował dr Rafał Albiński w ramach projektu doktorskiego pod kierunkiem prof. Grzegorza Sędka, dyrektora Interdyscyplinarnego Centrum Stosowanych Badań Poznawczych (ICACS). W ICACS prowadzone są międzynarodowe programy badawcze, dotyczące takich dziedzin jak poznawcze starzenie się, psychopatologia poznawcza czy poznanie społeczne. W obszarze zainteresowań centrum znajdują się także poznawcze zaburzenia edukacyjne (bezradność intelektualna) oraz badania nad poznawczymi konsekwencjami ADHD oraz PTSD (stres pourazowy).

Pamięć prospektywna

Pamięć prospektywna jest odpowiedzialna za pamiętanie o tzw. odroczonych intencjach – wszelkich działaniach, które chcemy wykonać w przyszłości. Może tu chodzić zarówno o sprawy prozaiczne (np. kupienie chleba po wyjściu z pracy), jak i bardziej znaczące (np. punktualne stawienie się na rozmowę kwalifikacyjną). Ważne jest nie tylko to, co chcemy zrobić (treść zamiaru), ale również to, kiedy należy wykonać zaplanowaną czynność (warunki realizacji zamiaru). Czasem bodźcem do działania jest jakieś zewnętrzne wydarzenie (np. widok piekarni, który przypomni o chęci kupienia chleba) i wtedy mamy do czynienia z pamięcią prospektywną z tzw. kontekstem zdarzeniowym. W innych sytuacjach to czas odgrywa decydujące znaczenie (jak w powyższym przykładzie z rozmową kwalifikacyjną – to upływ czasu wskazuje, kiedy wykonać zamiar), wtedy badacze mówią o pamięci prospektywnej z tzw. kontekstem czasowym.

***
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej to nowoczesne centrum naukowo-dydaktyczne, które oferuje interdyscyplinarne studia humanistyczne w Warszawie, Wrocławiu, Sopocie, Poznaniu i Katowicach. Od 15 lat uczelnia jest jednym z najważniejszych ośrodków studiów psychologicznych w kraju. Obecnie kształci około 13,5 tys. studentów. Tradycją SWPS są cykle otwartych imprez naukowych, popularnonaukowych i kulturalnych. Częstymi gośćmi uczelni są światowej sławy naukowcy, znani artyści i przedstawiciele świata mediów. SWPS jest organizacją społecznie odpowiedzialną, m.in. wspiera rozwój sztuki, realizując innowacyjny cykl wydarzeń Kultura Wysokich Napięć.