Surowce roślinne o działaniu spazmolitycznym

Stany skurczowe przewodu pokarmowego są częstym problemem utrudniającym wypróżnianie i przyczyniającym się do powstawania wzdęć i kolek. W przypadku dolegliwości żołądkowo-jelitowych spowodowanych nadmiernym skurczem mięśni gładkich warto sięgnąć po surowce roślinne cechujące się działaniem spazmolitycznym.

Szczególnie duże znaczenie wśród gatunków roślin wykorzystywanych w stanach spastycznych mają surowce olejkowe, na przykład korzeń arcydzięgla, liść mięty pieprzowej, koszyczek rumianku, liść rozmarynu, kwiat lawendy i in.

Pierwszy z wymienionych surowców dzięki rozkurczającemu wpływowi na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego działa także wiatropędnie. Ponadto wykazuje działanie uspokajające, przeciwbakteryjne i moczopędne oraz pobudza łaknienie. Zwiększa także czynności wydzielnicze. Nasileniu ulega wydzielanie śliny, potu, żółci i soku żołądkowego. Korzeń arcydzięgla (Angelicae radix) stosowany jest głównie w zaburzeniach trawienia, wzdęciach, kolkach oraz stanach skurczowych przewodu pokarmowego. Wykorzystywany jest również w napięciu nerwowym oraz braku apetytu.

Kolejny surowiec olejkowy - liść mięty pieprzowej (Menthae piperitae folium) zawdzięcza swoje działanie składnikom olejku, takim jak: mentol, menton, limonen czy jasmon. Poza działaniem spazmolitycznym zwiększa czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego, działa uspokajająco, przeciwwymiotnie i przeciwbakteryjnie. Podobnie jak korzeń arcydzięgla stosowany jest w dolegliwościach trawiennych, którym towarzyszą kolki, wzdęcia i nudności. Liście mięty pieprzowej są również pomocne w stanach skurczowych i zapalnych przewodu pokarmowego, schorzeniach wątroby oraz stanach napięcia nerwowego. Surowiec ten nie powinien być stosowany w kamicy żółciowej bez uprzedniej konsultacji z lekarzem.

Bardzo powszechnie stosowanym surowcem o działaniu rozkurczającym jest też koszyczek rumianku (Chamomillae anthodium). Swoje spazmolityczne właściwości surowiec zawdzięcza przede wszystkim obecności składnikom olejku (głównie α-bisabolol), ale także flawonoidom i związkowi należącemu do poliacetylenów o nazwie en-in-dicykloeter. Koszyczek rumianku wykazuje ponadto działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwalergiczne. Mieszanki ziołowe i preparaty zawierające surowiec stosowane są w stanach zapalnych przewodu pokarmowego lub pęcherza moczowego i chorobie wrzodowej. Działanie rozkurczające wykorzystywane jest także w kolkach, wzdęciach i stanach spastycznych w obrębie przewody pokarmowego, szczególnie u dzieci.

Dobrą skutecznością w stanach skurczowych przewodu pokarmowego cechuje się również liść rozmarynu (Rosmarini folium). Składniki obecnego w surowcu olejku eterycznego (eukaliptol, kamfora, α-pinen, borneol, kamfen i in.) działają rozkurczająco i wiatropędnie. Odpowiadają także za zwiększone wydzielanie soków trawiennych (szczególnie soku żołądkowego). Suszone liście rozmarynu stosowane są w zaburzeniach trawienia, wzdęciach, uczuciu pełności oraz w celu zwiększenia łaknienia.

Zobacz również:

Innym surowcem zawierającym olejek eteryczny jest owoc anyżu (Anisi fructus) znany z działania wiatropędnego, które jest wynikiem rozkurczającego wpływu na mięśnie gładkie jelit. Surowiec zwiększa również wydzielanie soków trawiennych oraz działa wykrztuśnie. Owoce biedrzeńca anyżu stosowane są w nieżytach dróg oddechowych. stanach spastycznych przewodu pokarmowego i zaburzeniach trawienia, szczególnie u dzieci.

Podobnym działaniem do owocu anyżu charakteryzuje się owoc kminku (Carvi fructus). Stosowany jest w dolegliwościach trawiennych, którym towarzyszą: nadmierne napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, wzdęcia i uczucie pełności.

W stanach spastycznych u dorosłych wykorzystywany jest również owoc kolendry (Coriandri fructus). Surowiec ten rozkurcza mięśnie gładkie jelit, co ułatwia odejście gazów oraz zwiększa wydzielanie soku żołądkowego.

U dzieci i osób starszych często stosowany jest z kolei owoc kopru włoskiego (Foeniculi fructus). Zawarty w surowcu olejek eteryczny zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dzięki czemu działa wiatropędnie i łagodzi nieprzyjemne dolegliwości wywołane wzdęciem. Ponadto pobudza czynności wydzielnicze w obrębie dróg oddechowych. Owoce kopru włoskiego wchodzą w skład preparatów wykorzystywanych w dolegliwościach trawiennych przebiegających z bólem, uczuciem pełności i wzdęciami. Surowiec stosowany jest również w nieżytach dróg oddechowych.

Spazmolitycznie działają również liście melisy (Melissae folium). Łagodzą one stany skurczowe przewodu pokarmowego, działają wiatropędnie i uspokajająco. Zwiększają również wydzielanie soku żołądkowego i żółci oraz wykazują aktywność przeciwbakteryjną, przeciwgrzybiczą i przeciwwirusową. Preparaty farmaceutyczne zawierające ten surowiec stosowane są w nadpobudliwości nerwowej oraz dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego, szczególnie na tle nerwowym.

Wysuszone kwiaty lawendy lekarskiej (Lavandulae flos) działają łagodnie uspokajająco i rozkurczająco. Wykorzystywane są przede wszystkim w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych o podłożu nerwicowym, w stanach niepokoju, trudnościach w zasypianiu i zmniejszonym łaknieniu.

Nieznaczne działanie spazmolityczne wykazuje również ziele krwawnika (Millefolii herba), które wykorzystywane jest między innymi w niestrawności, kurczowych bólach żołądka i jelit oraz zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Ponadto surowiec działa żółciopędnie, żółciotwórczo i przeciwzapalnie. Stosowany jest zatem w chorobie wrzodowej żołądka oraz w niewystarczającym wydzielaniu żółci.

Poza surowcami olejkowymi działaniem spazmolitycznym wykazują się między innymi: ziele glistnika, liść pokrzyku i kwiatostan kocanek.

Ziele glistnika (Chelidonii herba) swoje właściwości przeciwskurczowe zawdzięcza obecności alkaloidów, szczególnie chelidoniny. Związek ten zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i oskrzeli. Ponadto surowiec działa żółciopędnie, nieznacznie uspokajająco i przeciwbólowo. Ogranicza również rozwój bakterii, wirusów i grzybów. Ziele glistnika wykorzystywane jest w preparatach stosowanych w celu łagodzenia stanów skurczowych przewodu pokarmowego i dróg żółciowych.

Innym surowcem alkaloidowym jest liść pokrzyku (Belladonnae folium). Obecne w liściach wilczej jagody związki alkaloidowe (m.in. hioscyjamina, belladonina, skopolamina) porażają obwodowo układ przywspółczulny, powodując w ten sposób zwiotczenie mięśni gładkich. Surowiec wykorzystywany jest przede wszystkim w stanach skurczowych żołądka i jelit, zaparciach spastycznych oraz kolkach, żółciowej i jelitowej.

Pomocny w stanach spastycznych przewodu pokarmowego może być również kwiatostan kocanek (Helichrysi inflorescentia). Ten bogaty w flawonoidy surowiec zmniejsza napięcie mięśni gładkich pęcherzyka żółciowego, przewodów żółciowych i jelit. Pobudza też czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego, a zwłaszcza wątroby i pęcherzyka żółciowego.

Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Matławska I. (red.): Farmakognozja. AM Poznań 2008.