"Szczepienia ratują życie. Ochroń swój świat, szczepiąc się."

Celem  obchodów IV Ogólnopolskiego Dnia Szczepień jest propagowanie szczepień jako najskuteczniejszego, opłacalnego i bezpiecznego sposobu zapobiegania chorobom oraz poprawa społecznej wiedzy na temat korzyści wynikających ze stosowania szczepień, a także konieczności poszerzania dostępu do tego rodzaju profilaktyki.

Kwestia szczepień regulowana jest w Polsce przez Program Szczepień Ochronnych. Poza wykazem szczepień obowiązkowych (refundowanych przez państwo), zawiera on także listę szczepień zalecanych, które są równie ważne i rekomendowane przez specjalistów, ale z powodu braku finansów nie trafiły w danym roku do wykazu szczepień bezpłatnych.

Wobec tego zakres ochrony przed chorobami zakaźnymi zależy od nas samych, dlatego warto je znać, by świadomie podjąć decyzję o zaszczepieniu siebie, swoich dzieci, współmałżonka czy seniorów. Niewiedza prowadzi bowiem do bagatelizowania zagrożenia. Szczepienia zabezpieczają przed zakażeniem nie tylko zaszczepionego, ale i jego otoczenie.  To najważniejsza polisa na zdrowie każdego z nas, bez względu na wiek i płeć. Szczepmy małe dzieci przede wszystkim przeciw pneumokokom,  a także meningokokom, rotawirusom i ospie wietrznej; młodzież przeciw meningokokom i wirusowi HPV; seniorów przeciw pneumokokom i grupie; wszyscy zaś szczepmy się przeciw grypie!  Alternatywnym źródłem finansowania szczepień są samorządowe programy profilaktyki.  Władze lokalne decydują się na zabezpieczanie swoich mieszkańców przed zakażeniami wywołanymi przez pneumokoki, a także meningokoki czy też wirusa HPV albo grypy.

Prewencja opłaca się najbardziej. Lepiej zapobiegać chorobom niż później ponosić koszty leczenia  i opieki nad chorymi. Wydatki na szczepienia powinny być traktowane nie w kategoriach kosztów, ale jako inwestycja na przyszłość. Ponadto, uodpornienie przeciw chorobie zakaźnej uzyskane poprzez szczepienie jest o wiele bezpieczniejsze niż to uzyskane w wyniku przechorowania choroby. Choroba może mieć ciężki przebieg oraz nieść niebezpieczeństwo wystąpienia wielu poważnych powikłań (np. głuchota po zachorowaniu na inwazyjną chorobę pneumokokową, paraliż w efekcie polio). Szczepienia to obok antybiotyków największa zdobycz cywilizacyjna w starciu z bakteriami. Jednak w dobie obserwowanego rosnącego zjawiska oporności bakterii na antybiotyki, czyniącego leczenie coraz trudniejszym, to szczepienia stają się najskuteczniejszym sposobem ochrony przed bakteriami.  Każdego roku ratują życie milionom osób na świecie. Kolejne miliony chronią przed związanymi z chorobą cierpieniami i niepełnosprawnością.

CHROŃMY DZIECI

Przede wszystkim dzieci, ze względu na niedojrzały układ odpornościowy, są najmniej odporne, a więc najbardziej narażone na rozwój chorób zakaźnych.

- Układ odporności dziecka do 2 r.ż. jest na tyle niedojrzały, że choroba zakaźna może spowodować katastrofalne skutki. Do tego wszystkiego przechorowanie niektórych chorób zakaźnych, nawet o ciężkim przebiegu nie daje trwałej odporności. Małe dziecko, po przechorowaniu takich chorób zakaźnych jak: krztusiec, czy chorób  wywołanych  bakteriami otoczkowymi takimi jak: Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae i meningokoki  powinno być zaszczepione przeciwko chorobie, na którą chorowało w najkrótszym czasie jak to jest możliwe. Jak wykazują badania naukowe szczepionki gwarantują w sposób bezpieczny i kontrolowany wytworzenie pamięci immunologicznej, obecnie coraz mniej jest szczepionek, które tylko przez krótki okres czasu chronią przed zachorowaniem - mówi prof. Ewa Bernatowska, Instytut „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka”.

Dlatego specjaliści z Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych zabiegają o to, by zapewnić dzieciom jak najszerszą ochronę przed chorobami, które stanowią zagrożenie dla ich życia i zdrowia.

- Priorytetową zmianą w PSO jest wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom dla wszystkich dzieci do 2 r.ż. Nadanie profilaktyce pneumokokowej rangi priorytetu wynika z sytuacji epidemiologicznej w kraju - bardzo wysokiego nosicielstwa, dużej liczby zachorowań i rosnącej oporności pneumokoków na antybiotyki, w tym przede wszystkim alarmująca jest oporność serotypu 19A - mówi prof. Teresa Jackowska (…)

Priorytetem są szczepienia przeciw pneumokokom - to pierwsze szczepienie, jakie z listy zalecanej powinni wybrać rodzice. Szczepionkę należy podać jak najwcześniej – już od 2 miesiąca życia. Pneumokok to jeden z najgroźniejszych patogenów. Inwazyjnej Chorobie Pneumokokowej towarzyszy wysoka śmiertelność oraz wysoki procent powikłań, często nieodwracalnych. Sytuacja jest alarmująca, ponieważ pneumokoki są coraz bardziej oporne na antybiotyki.

W dalszej kolejności specjaliści rekomendują szczepienia:

• Przeciw meningokokom. W Polsce i w Europie dominują grupa B oraz C. Przeciwko serotypowi C są dostępne szczepionki już dla dzieci od 2 miesiąca życia.
• Przeciw ospie wietrznej. Choć uważa się ją za niegroźną, może powodować poważne powikłania.
• To choroba zakaźna, którą bardzo łatwo się zarazić w większych skupiskach. W Polsce w ostatnich kilku latach odnotowuje się ok. 150-200 tys. przypadków zachorowań rocznie. Głównie chorują dzieci od 3 do 14 lat, z czego 700-1000 chorych rocznie trafia do szpitala w wyniku ciężkiego przebiegu choroby.
• Przeciw rota wirusom. Powodują ostre biegunki, wymioty i są powodem odwodnienia. Warto rozważyć zaszczepienie dziecka między 6 a 12 tygodniem życia.

Najlepszą strategią w walce z zakażeniami są powszechne szczepienia populacji. Efekty działań profilaktycznych w Kielcach potwierdzają zasadność masowych szczepień małych dzieci.

- Już od 7 lat  Urząd Miasta realizuje program bezpłatnych szczepień przeciwko pneumokokom dla dzieci do 2 r.ż. - najpierw szczepionką 7-walentną, a potem jej szerszym odpowiednikiem 13-walentną. Zaobserwowano w tej grupie spadek liczby hospitalizacji z powodu zapaleń płuc o 74%. Dowodzi to skuteczności stosowanej szczepionki w redukcji pneumokokowego zapalenia płuc u dzieci, które jest obecnie najczęstszą przyczyną ich hospitalizacji -  mówi dr Marian Patrzałek (…).

Kielecka akcja szczepień ujawniła także zjawisko odporności zbiorowiskowej. Na zaszczepieniu maluchów skorzystali także pośrednio dorośli, zwłaszcza osoby starsze, u których zmniejsza się z wiekiem odporność organizmu. Wśród osób powyżej 65 r.ż. liczba zachorowań na zapalenie płuc spadła o 45%. Skuteczność akcji profilaktycznej w Kielcach sprawiła, że kolejne samorządy zaczęły brać sprawy w swoje ręce i finansować szczepienia dla swoich najmłodszych mieszkańców.

CHROŃMY MŁODZIEŻ

Nastolatki to kolejna grupa szczególnie narażona na choroby zakaźne. Wiąże się to z zachodzącymi w okresie dojrzewania zmianami w organizmie, które obniżają odporność na wszelkiego rodzaju zakażenia. Na tym etapie życia wzrasta też liczba kontaktów z rówieśnikami w szkole, na dyskotekach czy podczas wspólnych wyjazdów, które sprzyjają zarażeniu wieloma bakteriami.

Rekomendowane jest szczepienie młodzieży przeciw:

• Meningokokom. Szczyt zachorowań notowany jest między 11 a 19 r.ż. Bakterie przenoszą się drogą kropelkową i wszelkie przygodne pocałunki, picie z jednej butelki, używanie tych samych sztućców, palenie tego samego papierosa, mogą im tylko ułatwić rozprzestrzenianie się.
• Wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Jest szeroko rozpowszechniony. Przewlekłe zakażenie może doprowadzić do zmian przed nowotworowych oraz raka szyjki macicy, który jest trzecim co do częstości rozpoznawanym nowotworem u kobiet w Polsce. Szczepionka będzie najbardziej skuteczna, gdy zostanie podana dziewczętom w 9-11 roku życia.
• Krztuścowi (koklusz). Jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt. Źródłem zakażenia może być nie
• w pełni zaszczepione rodzeństwo oraz osoby dorosłe. Dlatego aktualnie zaleca się szczepienia przeciw krztuścowi młodzieży i dorosłym.

CHROŃMY SENIORÓW

Osoby starsze, w związku z powolnym „wyczerpywaniem się” układu odporności organizmu, znacznie częściej niż młodsi mogą zachorować na groźne zakażenia.

Osoby starsze powinny szczepić się przede wszystkim przeciwko:

• Pneumokokom. Zakażenia pneumokokowe dotyczą nie tylko małych dzieci. Pneumokoki są równie niebezpieczne dla osób starszych ze względu na osłabienie układu odpornościowego.  W konsekwencji zwiększa się ryzyko zachorowania na ciężkie postaci chorób pneumokokowych i prawdopodobieństwo ich cięższego przebiegu. Śmiertelność z powodu chorób wywołanych przez pneumokokoki jest największa wśród osób dojrzałych. Dzieje się tak też dlatego, że w tej grupie najczęściej mamy do czynienia
• z obecnością chorób współtowarzyszących (choroby płuc, układu krążenia), które są dodatkowym obciążeniem i zwiększają prawdopodobieństwo niepomyślnego rokowania. Warto się szczepić, gdy skończy się 50 lat, tym bardziej, że dostępne szczepionki koniugowane, dają długotrwałą odporność.
• Krztuścowi. Osoby dorosłe i seniorzy mogą być źródłem zakażenia dla otoczenia, szczególnie dla niemowląt. Obecnie jest możliwość zaszczepienia się przeciwko krztuścowi.
• Grypie. Coroczne szczepienia przeciwko grypie nie tylko chronią przed infekcją, ale jednocześnie pobudzają układ odpornościowy organizmu do skuteczniejszego działania. Najczęstszymi powikłaniami grypy są zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc. Do częstych następstw należą również zapalenie ucha i zatok. Na ciężki przebieg i poważne powikłania najbardziej narażone są osoby cierpiące na choroby przewlekłe układów: sercowo-naczyniowego, oddechowego, a także z chorobami wątroby, nerek, cukrzycą.

SZCZEPMY SIĘ PRZECIWKO GRYPIE

Bardzo ważną kwestią jest zabezpieczenie się przed grypą. Postulowane jest rozszerzenie PSO o szczepienie przeciwko grypie  w wybranych grupach ryzyka.

- Grypę bagatelizujemy. Panuje pogląd, że nie jest ona poważnym schorzeniem, jednak nieleczona może doprowadzić do osłabienia i wyniszczenia organizmu. Na świecie każdego roku zapada na tę chorobę od 300 do 500 milionów osób. Niemal u jednego na dziesięciu pacjentów dochodzi do powikłań. Ponadto każdego roku 250.000–500.000 osób na świecie umiera z powodu powikłań pogrypowych, najczęściej bakteryjnych zapaleń płuc. Szczepić powinien się także personel medyczny, zgodnie z aktualnie obowiązującym w Polsce prawem na koszt pracodawcy. Skuteczność szczepionek dostępnych w Polsce wynosi od 70-90%, co więcej dzięki regularnemu, corocznemu szczepieniu zmniejsza się ryzyko powstawania nowych mutantów grypy - mówi prof. Ewa Bernatowska.

W przeciwieństwie do innych infekcji sezonowych, przed grypą można się zabezpieczyć. Na ciężki przebieg choroby i powikłania pogrypowe szczególnie narażone są dzieci i osoby dorosłe z grup ryzyka oraz osoby w podeszłym wieku. To właśnie one powinny być szczepione każdego roku. Większość osób przechodzi grypę łagodnie, jednak u osób szczególnie narażonych, ze względu na osłabiony układ immunologiczny, czy chorobę przewlekłą może dojść do powikłań związanych z wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi. Najczęstszą przyczyną bakteryjnych powikłań pogrypowych są pneumokoki. Powodują zapalenia płuc, ropne zapalenia zatok oraz ropne zapalenie ucha środkowego. Powikłania pogrypowe są też częstą przyczyną hospitalizacji.

KOMUNIKAT DOTCZĄCY ZMIAN W REKOMENDACJACH W GRUPIE SZCZEPIEŃ ZALECANYCH

Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych powołany zarządzeniem Ministra Zdrowia podjął decyzję o wprowadzeniu zmian w grupie szczepień zalecanych. Zmiany dotyczą szczepień przeciwko grypie u dzieci w wieku od pół roku do 18 r. ż.  Decyzja ta została podjęta na podstawie szczegółowej analizy efektywności klinicznej, która wykazała brak skuteczności szczepień przeciwko grypie w tej grupie dzieci.