Szczepionki na pneumokoki

Pneumokoki - bakterie należące do paciorkowców o nazwie Streptococcus pneumoniae - dwoinka zapalenia płuc. Wbrew nazwie, bakteria może wywoływać wiele zakażeń, oprócz zapalenia płuc, powoduje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie: szpiku, stawów, otrzewnej, tkanki łącznej, zapalenie zatok i ucha środkowego.

Brzmi groźnie, nic dziwnego, że pneumokoki to temat, który nieustannie martwi  i stresuje rodziców. Czy szczepionka jest w stanie uchronić nasze maluchy przed zagrożeniem?

Co wpływa na uaktywnienie się pneumokoków?

Za inwazję pneumokoków odpowiada przede wszystkim ogólne osłabienie układu odpornościowego. Większą skłonność do zakażeń mają więc osoby chore na: nowotwór, cukrzycę, AIDS, osoby z wycięta śledzioną oraz urodzone jako wcześniaki. Układ odpornościowy mogą osłabić również leki, antybiotyki, wszelkiego rodzaju alergie i infekcje. Duży wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego ma również stres i zaburzenia emocjonalne. Im lepiej działający układ immunologiczny, tym mniejsza szansa na zakażenie dwoinką zapalenia płuc.

Kto jest narażony na działanie pneumokoków?

Osoby o podwyższonym ryzyku zachorowań to dzieci poniżej 2 lat i osoby starsze, głównie te  powyżej 65. roku życia. U dzieci poniżej 2. roku życia słabo wykształcony układ odpornościowy nie zauważa groźnych polisacharydów obecnych w bakterii, podobnie jak w przypadku seniorów u których układ immunologiczny jest osłabiony. Wśród zakażonych dzieci, większość ma wyraźnie upośledzoną odporność, spowodowaną np. cukrzycą. Są to również maluchy, które nie były karmione piersią lub zostały przedwcześnie oddzielone od matki, przebywały w żłobkach czy innych ośrodkach opieki.

Bakterie łatwo rozprzestrzeniają się, kichnięcie czy kaszel spowoduje przekazanie ich innej osobie. Według badań, pneumokoki są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów dzieci do 5. roku życia. Każdego roku w wyniku zakażeń bakterią umiera około miliona dzieci. Po przebytych zakażeniach u dzieci mogą pojawić się niebezpieczne powikłania: opóźnienie w rozwoju psycho-ruchowym, opóźnienia mowy, padaczka i zaburzenia słuchu.

Czy warto się szczepić przeciw pneumokokom?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wprowadzenie programów szczepień przeciw pneumokokom we wszystkich krajach jest obecnie zadaniem najwyższej wagi.

Kilkadziesiąt lat temu zaburzenia wywołane bakterią z powodzeniem leczono antybiotykami: penicyliną czy cefalosporyną. Jednak w ostatnim trzydziestoleciu diametralnie wzrosła ilość szczepów bakterii odpornych na penicylinę. W związku z rosnącą odpornością pneumokoków na antybiotyki, w 2000 r. w Stanach Zjednoczonych szczepionka przeciw pneumokokom została wprowadzona do powszechnego kalendarza szczepień. Efekty są naprawdę imponujące. Rozwój chorób wśród dzieci do 5 roku życia zmniejszył się o niemal 90 %. Co więcej, drastycznie spadła zachorowalność wśród osób starszych, świadczy to o likwidacji nosicielstwa bakterii, szczepione dzieci nie zarażały swoich dziadków, tym samym poziom zachorowań wśród osób nieszczepionych również spadł. Nie zmienia to faktu, że bakteria Streptococcus pneumoniae występuje powszechnie, a kontakt z nią jest nieunikniony, dlatego jedyną skuteczną metodą zapobiegającą zakażeniom jest szczepienie ochronne.

Rodzaje szczepionek na pneumokoki

W naszym kraju dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom:

• Szczepionka skonfigurowna (Prevenar 13, Synflorix) - przeznaczone dla dzieci poniżej 2. roku życia. Stymulują niedojrzały układ odpornościowy i prowadzą do uzyskania trwałej (nawet do 15 lat) odporności na bakterię. Szczepionka chroni w 97% przed 7 najgroźniejszymi szczepami bakterii.  Szczepionkę można zakupić w aptece, a jej przybliżony koszt to około 300 - 350 zł. Cykl szczepień dla  niemowlęcia od 6 tygodnia do 6 miesiąca życia, to 3 dawki i dawka uzupełniająca.
• Szczepionki polisacharydowe (Pneumo 23, Pneumovax 23) - możliwe do zastosowania u dzieci w wieku od 2 roku życia i u osób starszych. Gwarantują ochronę przed 23 typami pneumokoków, które powodują w Polsce 80% ze wszystkich zakażeń. Cykl szczepień za pomocą Pneumo 23 to szczepienie podstawowe w postaci 1 dawki, a następnie nie wcześniej niż po 3 latach - szczepienie przypominające, również w postaci 1 dawki.

Obie szczepionki podaje się w formie domięśniowego zastrzyku.

Refundacja szczepień

W Polsce szczepienia są zalecane, ale refunduje się je tylko dzieciom do 5. roku życia, które zaliczane są do grupy podwyższonego ryzyka, czyli np.: chorujące na przewlekłe choroby serca, niewydolność nerek, ostrą białaczkę, astmę i na inne choroby płuc czy choroby metaboliczne np. cukrzycę. Wskazaniem do szczepień jest również dysfunkcja śledziony i wada odśrodkowego układu nerwowego. Szczepi się dzieci zarażone wirusem HIV i przed lub po przeszczepie szpiku. Za szczepionki dla pozostałych zdrowych dzieci rodzice muszą zapłacić z własnej kieszeni. Szczepienie powinniśmy rozpocząć w pierwszym kwartale życia dziecka, aby maluch był chroniony już w  drugim półroczu życia, taka szczepionka  jest co prawda kosztowna i wymaga zastosowania większej ilości dawek.

Szczepionki nie tylko dla dzieci

Warto pamiętać, że nie również dorośli narażeni są na szkodliwe działanie pneumokoków. Jeśli palisz ponad 25 papierosów, ryzyko zachorowań na zapalenie płuc jest w takim wypadku siedmiokrotnie większe niż u niepalących osób. Tytoń zmniejsza bowiem sprawność układu immunologicznego i przyśpiesza starzenie płuc.

Pomimo że szczepionki przeciw pneumokokom mają swoich przeciwników, badania kliniczne przeprowadzone na tysiącach dzieci (w tym także w Polsce) wskazują na całkowitą bezpieczność tej metody. Oczywiście jak przy każdym szczepieniu może pojawić się obrzęk, zaczerwienienie i gorączka, jednak są to objawy łagodne i krótkotrwałe. Choć w Polsce szczepienie nie jest wpisane do kalendarza szczepień obowiązkowych, kampanie społeczne szeroko uświadamiają o konieczności owych szczepień. Każdy rodzic powinien samodzielnie i świadomie podjąć decyzję o szczepieniu, jedno jest pewne - nie możemy bagatelizować pneumokoków.