Tydzień Świadomości Czerniaka

24 maja br. rozpoczyna się Tydzień Świadomości Czerniaka. Tegoroczna edycja będzie prowadzona pod hasłem „Znamię! Znam je?” i ma zachęcić społeczeństwo do regularnego badania skóry oraz przestrzegania podstawowych zasad ochrony przez czerniakiem. Organizatorem Tygodnia jest Akademia Czerniaka, sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej działająca pod patronatem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego i Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej.

Jak bronić się przed czerniakiem?

Uważajmy na majowe słońce. Nadmierne wystawianie skóry na pierwsze, mocne promienie słoneczne może skończyć się poparzeniem skóry, które istotnie przyczynia się do rozwoju czerniaka. Prof. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, przewodniczący Akademii Czerniaka, zapewnia, że profilaktyka czerniaka jest prosta, podobnie jak jego diagnostyka. „Pamiętajmy o kilku prostych „złotych zasadach” ochrony przed czerniakiem.

Należy:

a. unikać nadmiernego słońca,

b. stosować kremy z wysokimi filtrami UVA i UVB,

c. nosić okulary przeciwsłoneczne,

d. nie korzystać z solarium,

e. regularnie oglądać skórę w celu szybkiego zidentyfikowania ewentualnych nowych i nietypowych zmian,

f. zgłosić się do dermatologa lub chirurga onkologa, aby obejrzał znamiona” – wymienia prof. Rutkowski. Jeśli okaże się, że pieprzyk lub narośl niesie znamiona nowotworowe należy jak najszybciej ją wyciąć i rozpocząć leczenie.

Świadomość czerniaka rośnie… zbyt wolno

Świadomość Polaków na temat czerniaka jest niska, chociaż widać, że dzięki zaangażowaniu i działaniom edukacyjnym Akademii Czerniaka zainteresowanie tym nowotworem rośnie. Potwierdziło to grudniowe podsumowanie Google publikujące najszybciej zyskujące na popularności hasła w wyszukiwarce w ciągu roku. Hasło „Jak wygląda czerniak?” było jedynym hasłem zdrowotno-medycznym pojawiającym się na liście 10 najpopularniejszych wyszukiwań. „Nadal jednak Polacy mają zbyt małą świadomość o konieczności oglądania własnej skóry i regularnego odwiedzania dermatologa lub chirurga onkologa, do których nie jest konieczne skierowanie lekarza POZ. Statystyki umieralności na czerniaka są bardzo wysokie. Co roku umiera ponad 1100 osób na około 3000 nowych zachorowań” – podkreśla prof. Rutkowski.

Czerniak jest najbardziej agresywnym nowotworem skóry i jednym z najbardziej agresywnych nowotworów w ogóle. - Co 10 lat podwaja się liczba zachorowań na czerniaka, co niestety wynika ze zmiany zachowań Polaków. Coraz częściej korzystają oni z nadmiernego opalania, nie dbają o swoją skórę i korzystają z solariów, które są szczególnie groźne dla osób w młodym wieku – informuje prof. Rutkowski. Tymczasem czerniak rozwija się na skórze, więc powinien być przez nas szybko identyfikowany.

Na co zwrócić uwagę – ABCDE czerniaka

Czerniaki mają wiele cech charakterystycznych, które pomagają w ich rozpoznaniu. Cechy te określane są za pomocą kryteriów ABCDE (pochodzących od pierwszych liter angielskich słów: Asymmetry, Border, Color, Dimension i Evolution):

A – asymetria np. znamię „wylewające” się na jedną stronę,

B – brzegi poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia,

C – czerwony lub czarny i niejednolity kolor

D – duży rozmiar, wielkość zmiany powyżej 0,5 cm,

E – ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Wszystkie znamiona, narośla, pieprzyki, które mają te cechy powinny zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga onkologa i w razie jakichkolwiek wątpliwości wycięte. Badanie przeprowadzane u specjalisty jest bardzo szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne. Lekarz skanuje całą skórę dermatoskopem, które wychwytuje wszelkie atypowe zmiany.

Leczenie: najważniejsze – nie czekać

Pacjenci chorzy na czerniaki we wczesnym stadium leczeni są poprzez proste chirurgiczne wycięcie zmiany wraz z szerokim marginesem okolicznej tkanki. W przypadku występowania większych czerniaków o grubości ponad 1 mm (w głąb skóry) dokonuje się biopsji węzłów chłonnych wartowniczych (położonych najbliżej pierwotnego ogniska nowotworu) i jeśli komórki nowotworowe zostaną w nich zidentyfikowane, usuwa się także okoliczne węzły chłonne i rozpoczyna leczenie systemowe.

- Jeśli jednak czerniak wstępuje w postać przerzutową - uogólnioną, czyli pacjent ma przerzuty do odległych części ciała, np. w wątrobie, mózgu czy kościach, sytuacja terapeutyczna jest bardzo trudna. Do tej pory opierała się na leczeniu paliatywnym. Dziś, dzięki ogromnemu postępowi medycyny, pacjenci z zaawansowanym czerniakiem mają szansę na nowoczesne leczenie immunologiczne, które mobilizuje ich własnych układ odpornościowy do walki z nowotworem, a także terapię celowaną, która uderza bezpośrednio w komórki guza – o leczeniu czerniaków mówi prof. Rutkowski.

 

Karnacja ma znaczenie

Jednym z czynników sprzyjających powstaniu czerniaka jest określony typ urody. Bardziej narażone są osoby:

- o jasnych i rudych włosach,

- o jasnych oczach,

- o jasnej lub bardzo jasnej cerze,

- z piegami i/lub znamionami,

- które łatwo ulegają poparzeniom słonecznym,

- słabo tolerują słońce,

- opalają się z dużym trudem lub w ogóle.

- Warto zaznaczyć, że ok. 25% mieszkańców naszego kraju reprezentuje typ urody 1 lub 2, czyli ma bardzo jasną lub jasną karnację, łatwo ulegającą poparzeniom słonecznym. Jeśli doliczyć do tego także osoby z jasną karnacją, która mimo wszystko lepiej się opala i jest bardziej odporna na poparzenia słoneczne, to w sumie ok. 65% populacji Polaków, mieści się w grupie o wysokim stopniu ryzyka zachorowania na czerniaka” – dodaje prof. Rutkowski. „Bądźmy odpowiedzialni – to najtańsza i najskuteczniejsza profilaktyka raka skóry” ­– puentuje prof. Rutkowski.

Uwaga na dzieci!

Dzieci są szczególnie zagrożoną grupą społeczną. Nie mają jeszcze w pełni wykształconego systemu obronnego organizmu i bardzo łatwo ulęgają poparzeniom słonecznym. Poparzenie słoneczne w wieku 4-5 lat dwukrotnie zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka w dorosłym życiu. Czapki z daszkami, kapelusze z dużymi rondami, okulary przeciwsłoneczne z filtrem, okrycie ciała są absolutnie konieczne.