Uchyłki jelita grubego - przyczyny, objawy, leczenie

Uchyłki jelita grubego, nazywane również chorobą uchyłkową jelita grubego to niewielkie przepukliny w obrębie jelita z błony śluzowej i podśluzowej, które przechodzą przez ścianę jelita grubego w miejscach tzw. zmniejszonej oporności. Przykładem mogą być miejsca, w których pomiędzy taśmami wnikają do ściany jelita tętniczki. W związku, iż opisane zmiany nie posiadają warstwy mięśniowej określane są mianem uchyłków rzekomych. Jeżeli uchyłek posiada wszystkie warstwy nazywa się go prawdziwym.

Kto choruje najczęściej?

Zazwyczaj choroba uchyłkowa jelita grubego pojawia się po 30 roku życia. Około 80 roku życia dotyczy natomiast już prawie 70% populacji. Zmiany są zwykle umiejscowione w obrębie esicy, natomiast nigdy nie dotyczą odbytnicy. U co piątej osoby z uchyłkami dochodzi do ich zapalenia.

Czym jest spowodowana choroba uchyłkowa jelita grubego?

Za chorobę uchyłkowa jelita grubego odpowiedzialne są zaburzenia w prawidłowej motoryce jelita grubego, przede wszystkim esicy, co doprowadza do wzrostu ciśnienia w obrębie jelita, a to wiąże się z ryzykiem pojawienia się drobnych przepuklin w obrębie jego ściany. Główna przyczyną tego zjawiska jest przede wszystkim dieta ubogoresztkowa. Ponadto, obojętne nie pozostają brak lub niewielka aktywność fizyczna, a także stres. Przyczyn tego zjawiska upatruje się również w zaburzeniach budowy kolagenu związanych z wiekiem.

Jak w takim razie objawia się opisywana choroba?

Choroba u wielu osób może pozostawać nierozpoznana. Przebieg w 9 na 10 przypadków pozostaje zwykle bezobjawowy, a rozpoznanie stawia się przypadkiem podczas wykonywania innych badań diagnostycznych, nierzadko z powodu zaparć. Czasem u części osób pojawiają się znaczne dolegliwości bólowe, przypominające niekiedy niedrożność jelit. Zwykle dotyczą one lewego dołu biodrowego. W przebiegu choroby mogą występować zarówno zaparcia jak i uporczywe biegunki. Dodatkowo podczas badania chorego na podstawie palpacji stwierdza się bolesność uciskową w miejscu okrężnicy esowatej. Niekiedy chorobie uchyłkowej towarzyszą stany zapalne wraz z gorączką oraz znaczną bolesnością uciskową. W badaniach dodatkowych stwierdza się głównie podwyższoną leukocytozę, wzrost OB, a także zwiększenie stężenia białka C-reaktywnego.

Nie tak rzadko u osób cierpiących na chorobę uchyłkową dochodzi do ich zapalenia, a niekiedy nawet do zapalenia otrzewnej. Jeżeli uchyłek doprowadzi do zamknięcia światła jelita dochodzi do niedrożności. Objawia się to silnymi bólami, nudnościami, wymiotami, a także zatrzymaniem stolca oraz gazów. W miejscu w którym znajduje się uchyłek czasem możliwe jest wybadanie za pomocą dotyku obecności guza. Jeżeli zmieniony zapalnie uchyłek pęknie dochodzi do objawów tzw. ”ostrego brzucha” który szybko może przejść we wstrząs septyczny. Jeżeli podczas oddawania moczu będą pojawiać się pęcherzyki powietrza, może świadczyć to o przebiciu się ropnia do pęcherza moczowego. Zwykle towarzyszyć będzie również silny ból podczas oddawania moczu, ropomocz, a także kałomocz. Podobna sytuacja może dotyczyć pochwy, w której może dojść do przetoki jelitowo-pochwowej. Krwawienia niekiedy mogą być tak nasilone, że stanowią stan zagrożenia życia.

Zobacz również:

Jak stawia się rozpoznanie?

Badaniem, które może wykazać obecność uchyłków, a jednocześnie wykluczyć podejrzenie choroby nowotworowej jest wlew z środka cieniującego do odbytnicy. Należy jednak pamiętać, iż badanie to możliwe jest do wykonania tylko w przypadku braku ostrego stanu zapalnego. Jeżeli dojdzie do ostrego stanu zapalnego, a dodatkowo pojawią się cechy miejscowego powikłania septycznego należy hospitalizować taką osobę. W celu oceny ewentualnego nacieku zapalnego lub ropnia wykonuje się badanie ultrasonograficzne lub tomografię komputerową. Możliwe jest również wykonania kolonoskopii, aby dokładnie ocenić błonę śluzowa jelita, jednak tego badania również należy unikać w ostrej fazie choroby, ze względu na większe ryzyko przedziurawienia uchyłku.

Jak w takim razie leczyć chorobę uchyłkową?

Leczenie należy podzielić na zachowawcze oraz operacyjne. W przypadku braku powikłań leczenie należy rozpocząć od postępowania zachowawczego. Zaleca się odpowiednią dietę bogatoresztkową, leki zwiększające objętość stolca lub zmiękczające konsystencję. Zaleca się również leki prokinetyczne, takie jak trymebutyna, a także leki rozkurczowe np. hioscyna. Pomocne mogą być również regularne ćwiczenia fizyczne. Jeżeli pojawią się powikłania, dojdzie do ostrego stanu zapalnego konieczna jest hospitalizacja. Chory przyjmuje dietę płynną, a także ma włączoną antybiotykoterapię.

Jeżeli leczenie zachowawcze nie da pożądanych rezultatów konieczne będzie leczenie operacyjne. Operacje należy wykonać w sytuacji kiedy pojawia się silny ból oraz ciężkie zaparcia, jeżeli zapalenia uchyłków nawracają, a także w sytuacji kiedy dochodzi do rozwinięcie się powikłań zapalnych, takich jak zapalenie otrzewnej, niedrożność jelit, krwotoki czy przetoki.

W przypadku operacji planowych wycina się fragment jelita z uchyłkiem oraz wykonuje zespolenie koniec do końca, pozostałych części jelita. Jeżeli operacja wykonywana jest jednak w trybie pilnym lub nagłym postępowanie jest nieco odmienne. Wycina się zmieniony odcinek jelita, a bliższy fragment jelita wszywa się w powłoki brzuszne w formie sztucznego odbytu, natomiast pozostałą cześć jelita zamyka się. Jest to operacja Hartmana. Po około 2-3 miesiącach wykonuje się kolejny zabieg operacyjny, w którym dokonuje się zespolenia koniec do końca jelita, tak jak w planowych zabiegach. W przypadku obecność ropni zwykle wystarcza drenaż przezskórny pod kontrolą ultrasonografii. Do rzadkości należy otwieranie jamy brzusznej. Przetoki leczy się wycinając zmienione odcinki jelita i zespalaniem pozostałych fragmentów. W przypadku krwawień endoskopowo ostrzykuje się miejsca krwawiące adrenaliną.

Jakie jest rokowanie?

Jeżeli zastosuje się odpowiednie postępowanie zarówno w niepowikłanej jak i powikłanej chorobie uchyłkowej rokowanie jest stosunkowo dobre, dlatego pod żadnym pozorem nie można bagatelizować objawów mogących sugerować chorobę uchyłkową.

Autor:

Piotr Kuc

Źródła:

1. Noszczyk Wojciech, Chirurgia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.

2. Fibak Jan, Chirurgia, Wydawnictwo Lekarski PZWL, Warszawa 2005.