Wesołe jest życie staruszka! - Największe w Polsce badanie populacji osób starszych - PolSenior

Kiedyś wyjątek – dziś norma. Osoby powyżej 65 roku życia to znaczna część polskiego społeczeństwa. Średnia wieku w naszym kraju jest coraz wyższa. Dzieje się tak między innymi z powodu coraz mniejszej liczby urodzeń. Ponadto, dzięki najnowszym osiągnięciom medycyny, poprawie warunków społecznych i ekonomicznych, życie ludzkie systematycznie się wydłuża.

Jak jednak wygląda starość? Jaki jest stan zdrowia i… portfela polskich seniorów? Czy państwo jest przygotowane na postępujące zmiany demograficzne? Te pytania stały się punktem wyjścia dla największego w Polsce badania populacji osób starszych – PolSenior.

Nigdy dotąd w Polsce nie zrealizowano tak obszernego badania dotyczącego osób starszych. W badaniu PolSenior wzięło udział 5695 osób - 4979 respondentów po 65. roku życia i grupa na przedpolu starości - 716 badanych w wieku 55-59 lat. Na tak rozbudowany projekt zdecydowało się Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW), chcąc otrzymać rzetelne podstawy do oceny stanu zdrowia i sytuacji życiowej osób w podeszłym wieku, dzięki której możliwe będzie wypracowanie rekomendacji w zakresie polityki państwa, obejmującej opiekę medyczną i poprawę warunków socjoekonomicznych seniorów w Polsce.

Początki projektu PolSenior sięgają 2006 roku, kiedy MNiSW ogłosiło konkurs na projekt pt. „Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce”. Zgłoszonych zostało aż 18 projektów. Do realizacji zakwalifikowanych zostało sześć, z których cztery projekty obejmowały szeroki zakres zagadnień z dziedziny medycyny, problematyki społeczno-ekonomicznej, opieki zdrowotnej, jednak różniły się pod względem doboru próby badawczej i zakresu badań empirycznych.

MNiSW podjęło decyzję o sfinansowaniu wspólnego programu badawczego, realizowanego przez konsorcjum złożone z wykonawców zakwalifikowanych projektów, który miał zawierać elementy wszystkich proponowanych programów, przy zachowaniu spójności metodycznej. Dzięki współpracy różnych ośrodków, powstał największy w Polsce multidyscyplinarny projekt poświęcony medycznym, biologicznym, społecznym i ekonomicznym aspektom demograficznego starzenia się społeczeństwa.

„Atutem badania PolSenior jest połączenie wiedzy i doświadczenia wielu badaczy z różnych dziedzin medycyny m.in. geriatrii, kardiologii, neurologii, nefrologii, psychiatrii, endokrynologii, epidemiologii, reumatologii, biologii molekularnej, socjologii, psychologii, ekonomii, demografii i wielu innych. Dzięki ich współpracy miała szansę powstać wielowymiarowa analiza, pokazująca pełny obraz starości i związanych z nią zadań dla społeczeństwa, administracji publicznej, rodzin oraz organizacji pozarządowych” – mówi prof. Piotr Błędowski, kierownik Projektu PolSenior.

Badacze szczególnie skupili się na czynnikach ryzyka niesamodzielności i ograniczenia sprawności osób starszych. Wpływają one znacząco na koszty świadczeń zdrowotnych, pomocy społecznej i usług opiekuńczych. Zastosowano szeroko używane w geriatrii narzędzia badawcze takie jak skala Katza (Activities of Daily Living, ADL), dzięki której oceniano, czy respondent jest w stanie żyć bez pomocy wykonując podstawowe czynności życia codziennego, czy też wymaga stałej opieki w domu lub w specjalistycznym ośrodku. Drugim narzędziem pozwalającym zweryfikować samodzielność osób starszych była skala Lawtona (Instrumental Activities of Daily Living, IADL), która posłużyła do oceny złożonych czynności życia codziennego, takich jak: korzystanie z telefonu, korzystanie z komunikacji publicznej, robienie zakupów, przygotowywanie posiłków, prace domowe, pranie, przyjmowanie leków i gospodarowanie pieniędzmi.

Projekt PolSenior pozwolił również uzyskać nowe dane epidemiologiczne dotyczące występowania szeregu chorób związanych z wiekiem. Dotyczy to między innymi zaburzeń funkcji poznawczych, depresji, chorób neurologicznych, układu sercowo-naczyniowego, układu moczowego, układu oddechowego i chorób tarczycy. Dane epidemiologiczne obejmują także rozpowszechnienie ryzyka niedożywienia i ryzyka upadków Oprócz wywiadów z seniorami pobrano do analiz próbki krwi i moczu (o wynikach badań poinformowano zainteresowanych, wysyłając im informacje wraz z ewentualnym zaleceniem kontaktu z lekarzem rodzinnym). Część respondentów (1018 osób ) została objęta dodatkowym badaniem, przeprowadzonym przez lekarzy geriatrów.

Badacze określali również status społeczny, rodzinny i ekonomiczny respondentów. Projekt PolSenior pozwolił także na ocenę aktywności fizycznej seniorów, ich warunków mieszkaniowych oraz dostarczył wiedzy na temat dostępu do świadczeń zdrowotnych i jakości życia. Jednym z najważniejszych celów projektu jest sformułowanie rekomendacji takich rozwiązań dla polityki państwa i samorządu terytorialnego, które pozwoliłyby na poprawę jakości życia osób starszych i wydłużenie okresu niezależnej egzystencji seniorów.

Ze względu na systematycznie postępujący proces starzenia się polskiego społeczeństwa, państwo musi przygotować się na odpowiednie działania i reformy. Badanie PolSenior będzie niezwykle przydanym narzędziem dla decydentów, którzy z czasem będą zmuszeni do opracowania programu i podjęcia działań, które pozwolą zminimalizować koszty niekorzystnych procesów demograficznych m.in. przez przedłużenie aktywności zawodowej seniorów i wypracowanie programów celowych poprawiających jakość ich życia.

Więcej o raporcie PolSenior:
Stary człowiek… czy może? - Raport z badania PolSenior
To nie starość, to choroba! - Czas na zmiany systemowe