Wirus RS zagraża wcześniakom

Wirus RS, czyli syncytialny wirus nabłonka oddechowego, jest najczęstszą przyczyną ostrych zakażeń układu oddechowego. Jest obecny w powietrzu i występuje sezonowo, w Polsce od późnej jesieni (listopad) do wiosny (kwiecień).

U dzieci urodzonych przedwcześnie może powodować poważne zakażenia układu oddechowego, w tym zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc3. Co roku wirus RS atakuje około 90% wcześniaków.

Najbardziej podatne na zakażenia wywołane wirusem RS są wcześniaki, urodzone między 22. a 37. tygodniem ciąży. Zakażenie wirusem RS może wystąpić już w pierwszych tygodniach życia maleństwa, związane jest to z niewykształconym w pełni układem oddechowym i niedojrzałym układem odpornościowym. Nowo narodzone dziecko, szczególnie w pierwszych miesiącach życia, korzysta z przeciwciał matki, które ona przekazuje mu głównie w 3. trymestrze ciąży.

W przypadku wcześniaków, szczególnie tych urodzonych przed 3. trymestrem, poziom przeciwciał może być zbyt niski i w związku z tym niewystarczający do ochrony przed zakażeniami. Dodatkowo, w związku z przedwczesnym urodzeniem, pęcherzyki płucne nie osiągają pełnej dojrzałości i w momencie narodzin dzieci te są 10-krotnie bardziej narażone na zakażenia dolnych dróg oddechowych, niż dzieci urodzone o czasie. Stopień rozwoju płuc dziecka jest różny w poszczególnych tygodniach życia płodowego.

Niepełny rozwój płuc w momencie narodzin zwiększa ryzyko wystąpienia zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych, w tym zapalenia oskrzelików i płuc, ale także pogorszenie ogólnego stanu dziecka. Wirus RS jest głównym czynnikiem wywołującym ostre zakażenia układu oddechowego u prawie 90% dzieci do 2 r.ż. Leczenie zakażeń wywołanych przez wirus RS, ze względu na ich ciężki przbieg, często musi odbywać się w warunkach szpitalnych. Zdarza się, że ciężkie zakażenia muszą być leczone na oddziałach intensywnej terapii noworodka, z powodu wymogu stosowania wentylacji mechaniczej.

U dzieci zarażonych wirusem RS bardzo często występują dodatkowe powikłania. Może to być odma opłucnowa, zapalenie ucha środkowego, czy zakażenia szpitalne związane z długim przebywaniem dziecka na oddziale neonatologicznym. Zawsze jest to groźne dla dziecka. Nawet najmniejszy katar powoduje niemożność oddychania przez nos, co z kolei może przełożyć się na gorsze odżywienie w trakcie trwania infekcji (dziecko podczas karmienia nie może oddychać przez nos) i w konsekwencji z czasem pojawiają się powikłania wynikające z niedożywienia. Wirus RS jest przyczyną 50% całkowitej liczby hospitalizacji małych dzieci z powodu zapalenia płuc oraz prawie 80% hospitalizacji z powodu zapalenia oskrzelików. Warto pamiętać, że szczególnie u dzieci przedwcześnie urodzonych przebycie zakażenia RS w pierwszych latach życia dziecka może w przyszłości prowadzić do rozwoju niewydolności oddechowej lub astmy.

Zobacz również:

Wirus RS – potrzebna jest ochrona!

Nie opracowano jeszcze skutecznej szczepionki przeciwko wirusowi RS, ale możliwa jest tzw. profilaktyka bierna. Polega ona na podawaniu dzieciom z grupy podwyższonego ryzyka humanizowanego przeciwciała monoklonalnego klasy IgG. Taka profilaktyka pozwala na zmniejszenie liczby i złagodzenie przebiegu zakażeń dolnych dróg oddechowych u wcześniaków. Układ odpornościowy zwalcza infekcje wirusowe wywołane przez wirus taki jak RSV poprzez produkowanie przeciwciał, które atakują wirusa.

Przeciwciało monoklonalne działa specyficznie poprzez wiązanie się z białkiem na powierzchni wirusa RS, dzięki czemu ograniczana jest możliwość wnikania wirusa, co w konsekwencji prowadzi do wstrzymywania jego namnażania i dalszego rozprzestrzenianie się w organizmie pacjenta. Ochrona dzieci przed wirusem RS powinna obejmować cały sezon zwiększonej liczby zachorowań na RS, czyli w Polsce okres od listopada do kwietnia. Pierwsza dawka leku powinna być podana przed sezonem zachorowań na RSV, a następnie powtarzana raz w miesiącu przez cały okres zwiększonego ryzyka zakażenia wirusem RS (9). Przeciwciało monoklonalne podaje się w zastrzyku domięśniowym, a zalecana dawka wynosi 15 mg / kg masy ciała. Otrzymanie pełnej kuracji (5 dawek w okresie od listopada do kwietnia) niemal w 100% chroni wcześniaki przed ponownym pobytem na oddziale intensywnej terapii.

Profilaktyka zakażeń RSV to jeden z priorytetów światowego programu profilaktyki uznany przez Światową Organizację Zdrowia8. Jest rekomendowana także przez światowe towarzystwa naukowe (w tym przez AAP – American Academy of Pediatrics) oraz Polskie Towarzystwo Neonatologiczne i Polskie Towarzystwo Wakcynologii. W większości krajów UE prowadzone są programy profilaktyki, finansowane ze środków publicznych przez te kraje. Są to m.in. Austria, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Niemcy, Portugalia, Włochy. Polska należy do tej grupy krajów, w których profilaktyką objęta jest wybrana grupa dzieci, w ramach programu lekowego finansowanego przez NFZ. Aby zakwalifikować się do tego programu należy spełnić następujące kryteria:

- wystąpienie przewlekłej choroby płuc (dysplazji oskrzelowo-płucnej) definiowane jako: tlenoterapia
ze stężeniem >21% do co najmniej 28.doby życia, oraz dodatkowe kryterium:
- nieukończony 3 miesiąc życia w chwili rozpoczęcia sezonu zakażeń wirusem RS (data urodzenia od 1 sierpnia do zakończenia sezonu zakażeń) oraz wiek ciążowy poniżej 30 tygodnia
- lub nieukończony 6 miesiąc życia w chwili rozpoczęcia sezonu zakażeń wirusem RS (data urodzenia od 1 maja do zakończenia sezonu zakażeń) oraz wiek ciążowy poniżej 28 tygodnia.

Niestety kryteria programu lekowego są istotnie zawężone w stosunku do wskazań podawania przeciwciała monoklonalnego, które stanowiły podstawę dla rejestracji leku. Zgodnie z wynikami badań klinicznych, stosowanie immunizacji jest uzasadnione klinicznie u dzieci spełniających poniższe kryteria:

- dzieci urodzone w 35. tygodniu ciąży lub wcześniej i w wieku poniżej 6 miesięcy na początku sezonu występowania zakażeń RSV,dzieci poniżej 2. roku życia wymagające leczenia z powodu dysplazji oskrzelowo-płucnej w okresie poprzednich 6 miesięcy, dzieci poniżej 2. roku życia z istotną hemodynamicznie, wrodzoną wadą serca.

Już samo wcześniactwo jest czynnikiem ryzyka zakażeniami wirusem RS i dlatego warto rozważyć podawanie profilaktyki u dzieci z grupy ryzyka, do której należą dzieci poniżej 2 r.ż. obarczone dodatkowymi czynnikami, takimi jak: dysplazja oskrzelowo-płucna, mukowiscydoza, zaburzenia odporności, nadciśnienie płucne, wrodzone wady serca. Z obserwacji wynika, że taka profilaktyka pozwala na obniżenie ryzyka hospitalizacji, a także zmniejsza zagrożenie powikłaniami, które dla dzieci przedwcześnie urodzonych są szczególnie groźne.