Witamina D - właściwości, funkcje, skutki niedoboru

Witamina D, zwana również kalcyferolem, to grupa związków chemicznych rozpuszczalnych w tłuszczach, które są odpowiedzialne za prawidłowy przebieg procesów związanych z przyswajaniem przez organizm wielu ważnych pierwiastków, w tym np. wapnia i fosforu.

Ludzki organizm jest zdolny do samodzielnego wytwarzania witaminy D w ramach biofotosyntezy skórnej, związanej z oddziaływaniem światła słonecznego na skórę. Podstawowymi formami witaminy D są: witamina D2 oraz witamina D3.

Źródłem pokarmowym witaminy D są przede wszystkim niektóre gatunki ryb oraz żółtka jaj. Na rynku dostępne są również suplementy diety zawierające witaminy z grupy D. Zalecana dzienna dawka witaminy D jest uzależniona od wieku oraz wskazań lekarskich. Potwierdzone przypadki przedawkowania tej witaminy są niezwykle rzadkie i wiążą się zazwyczaj z długotrwałym przyjmowaniem wielokrotności zalecanej dawki drogą pokarmową. Znacznie częściej zdarzają się przypadki niedoboru witaminy D.

Właściwości i funkcje witaminy D

Podstawowym zadaniem witaminy D jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforowej w organizmie człowieka. Udział tej witaminy w procesach przyswajania tak ważnych pierwiastków sprawia, że wpływa ona na prawidłowe funkcjonowanie wielu obszarów ludzkiego ciała.

Witamina D ma duże znaczenie w kontekście funkcjonowania układu kostnego, szczególnie w przypadku małych dzieci, u których kości i zęby dopiero się kształtują. Odpowiedni poziom witaminy D wpływa na prawidłowy przebieg procesu mineralizacji kości oraz przyczynia się do zachowania odpowiedniej masy kostnej, a także zapobiega krzywicy i osteoporozie.

Obecność witaminy D jest również niezbędna do właściwego funkcjonowania mięśni i układu nerwowego. Zapewnia ona podaż wapnia do tkanki mięśniowej i ma wpływ na zachowanie prawidłowej kurczliwości mięśni oraz masy mięśniowej. Witamina D wspiera funkcje nerwów i ma znaczenie w procesie przesyłania impulsów nerwowych.

Witamina D odgrywa również ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, gdyż wspiera przeciwbakteryjne i przeciwzapalne reakcje organizmu. Odpowiednia podaż witaminy D zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób, w tym np. cukrzycy, gruźlicy, niektórych nowotworów, grypy, a także stwardnienia rozsianego oraz innych chorób autoimmunologicznych.  Witamina D stymuluje również funkcję regeneracyjne organizmu, zwłaszcza w zakresie odbudowy wątroby.

Witamina D wspiera działanie układu sercowo-naczyniowego, gdyż zmniejsza ryzyko wystąpienia problemów z ciśnieniem tętniczym oraz chorób serca. Znaczenie tej witaminy jest również widoczne w kontekście funkcji rozrodczych człowieka, a w szczególności procesu wytwarzania plemników u mężczyzn oraz funkcjonowania gospodarki hormonalnej u kobiet.

Skutki niedoboru witaminy D

Do najczęściej występujących objawów, które towarzyszą niedoborom witaminy D,  można zaliczyć: zmęczenie, ogólne osłabienie organizmu, bóle i skurcze mięśni, ból stawów, nadmierny przyrost masy ciała, podwyższone ciśnienie krwi, problemy ze snem, osłabiona koncentracja, bóle głowy, zaburzenia pracy pęcherza moczowego oraz zaparcia i biegunki.

Długotrwały niedobór witaminy D wpływa również na zwiększenie ryzyka rozwoju wielu różnych chorób, w tym np. osteoporozy, osteopenii, chorób serca, otyłości, cukrzycy stwardnienia rozsianego, reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby zwyrodnieniowej stawów, zapalenie kaletek maziowych, artretyzmu, niepłodności, choroby Parkinsona, depresji, sezonowych zaburzeń afektywnych, choroby Alzheimera, zespołu chronicznego zmęczenia, fibromialgii, chorób przyzębia oraz łuszczycy. Niedobory witaminy D przyczyniają się również do zwiększonej zachorowalności na niektóre rodzaje nowotworów złośliwych, a w szczególności raka piersi, prostaty i jelita grubego.

Podsumowanie

Skutki niedoboru witaminy D mogą być bardzo groźne dla zdrowia, jednakże przy zachowaniu regularnej ekspozycji na światło słoneczne ilość witaminy D, która jest wytwarzana w ramach biofotosyntezy skórnej, jest na tyle wystarczająca, że nie ma konieczności pozyskiwania jej ze źródeł zewnętrznych. Jeżeli jednak przyjmujemy suplementy zawierające witaminę D to nie należy przekraczać dziennej dawki 25 mikrogramów (µg) tej substancji, gdyż długotrwały nadmiar tej witaminy może niekiedy prowadzić do zaburzenia gospodarki wapniowej organizmu, co może negatywnie wpływać na pracę nerek.

Stanisław Skorcz