Wszawica głowowa

Wesz ludzka (Pediculus humanus) jest pasożytem mogącym wywoływać trzy rodzaje wszawicy: głowową (najczęściej), odzieżową i łonową. W przypadku wszy głowowej do zakażenia może dojść zarówno przez bezpośredni kontakt, jak i pośrednio, np. przez wspólne korzystanie z grzebieni czy czapek.

Za złoty standard diagnostyczny uznane jest wykrycie na głowie żywych wszy. Najprostsza metoda to przeczesywanie wilgotnych lub mokrych włosów grzebieniem o gęsto ustawionych zębach. Kolor grzebienia powinien być przeciwstawny do koloru włosów (ciemny w przypadku blondynów i jasny dla brunetów), gdyż wszy dostosowują się do koloru włosów. Należy jednak zwrócić uwagę, na fakt, iż obecność gnid nie jest dowodem wskazującym na bieżącą infekcję. W czasie diagnostyki konieczne jest też wykluczenie takich schorzeń, jak łupież skóry owłosionej głowy, wyprysk łojotokowy, łuszczyca czy liszajec.

Najbardziej podatne na wystąpienie wszawicy są osoby żyjące w biedzie, złych warunkach sanitarnych i dużych skupiskach. Zachorowaniu sprzyjają również długie włosy. Zakażeniu najczęściej ulegają dzieci i młodzież, dlatego wszawica często szerzy się w internatach, przedszkolach, szkołach i domach dziecka.

Zakażenie wszą ludzką jest bardzo uciążliwe, gdyż obecność pasożyta przyczynia się do wystąpienia silnie swędzących zmian skórnych. Wykwity mają charakter grudek obrzękowych i bąbli pokrzywkowych występujących głównie na owłosionej skórze głowy, zdecydowanie rzadziej na brwiach czy rzęsach. Zmiany najczęściej zajmują okolicę potyliczną, skroniową i zauszną. Naturalną konsekwencją świądu jest drapanie, które zwykle prowadzi do powstania przeczosów i pokrytych strupami powierzchni, z których sączy się surowiczy płyn. To z kolei sprzyja wtórnym nadkażeniom bakteryjnym. Jednym z objawów wszawicy jest też charakterystyczny rumień na karku.

Niezbędnym etapem leczenia jest zadbanie o eliminację pasożyta ze wszystkich przedmiotów, z których korzystała osoba zakażona. Konieczne jest odkażenie ubrań, pościeli, ręczników. W tym celu rzeczy są wygotowywanie i dokładne prasowanie gorącym żelazkiem. Pozostałe przedmioty tj. szczotki i grzebienie należy przez co najmniej 5 min gotować. Natomiast rzeczy typu pluszowe zabawki i koce, których nie można wyprać należy szczelnie zamknąć w foliowych torebkach i zostawić na 12-14 dni. Po tym czasie wszy zginą bez dostępu do żywiciela. Niezbędna jest także kontrola osób przebywających w środowisku chorego. Często bowiem także najbliższe otoczenie wymaga odpowiedniego leczenia. Należy pamiętać, by wszystkie osoby były leczone tego samego dnia, co pozwoli zapobiec ponownemu zakażeniu. Wszawica głowowa wymaga też właściwej farmakoterapii. W tym celu można nabyć w aptekach wiele preparatów przeznaczonych do zwalczania wszy.

Zobacz również:

Jakie są ich główne składniki?

Sylikony (dimetikon, cyklometikon) są substancjami bezpiecznymi, które wnikają nawet w najmniejsze szczeliny (minimalne napięcie powierzchniowe). Mechanizm działania polega na wnikaniu w tzw. przetchlinki, czyli system tchawek pasożyta. Skutkiem jest ich zablokownie i uniemożliwienie wszy oddychania. Na ogół wystarczająca jest jednorazowa kuracja, gdyż sylikony pozwalają również pozbyć się gnid - zmniejszają ich przyczepność do włosów, co ułatwia wyczesywanie. Mogą być stosowane u kobiet w ciąży, karmiących, alergików i małych dzieci (zwykle już od 6. miesiąca życia).

Przykłady preparatów:

Pedicul Hermal (100% dimetikonu) - rozprowadzić równomiernie odpowiednią ilość na suchych włosach, pozostawić na 10 minut, starannie wyczesać włosy i umyć zwykłym szmponem.
Hedrin (4% dimetikon, cyklometikon-5) - rozprowadzić równomiernie na suchych włosach, pozostawić na 8h lub na noc, umyć włosy zwykłym szamponem. Dzięki obecności cyklometikonu rozpuszczającego wydzielinę, którą wszy przytwierdzają gnidy do włosów nie ma konieczności dodatkowego ich wyczesywania. Zastosować ponownie po 7 dniach.
NYDA (92% dimetikonu, triglicerydy średniołańcuchowe, wosk z jojoby, substancje zapachowe) - stosowanie jak Pedicul Hermal.
Paranit lotion (dimetikon, olej mineralny) - preparat nanieść na suche włosy, dokładnie wmasować w skórę głowy i pozostawić na 15 minut. Następnie umyć włosy szamponem, dokładnie wyczesać i wysuszyć. Terapię powtóżyć po 7 dniach.

Permetryna jest organicznym związkiem należącym do grupy insektycydów trzeciej generacji. Działa w sposób kontaktowy, zmieniając przewodnictwo nerwowe w organizmie wszy. Choć permetyna jest substancją bardzo trującą dla wszy to jest bezpieczna dla ludzi, słabo bowiem wchłania się przez skórę. Pozwala wyeliminować zarówno wszy, jak i ich jaja (gnidy). Preparaty permetyny mogą być stosowane przez kobiety w ciąży, karmiące oraz dzieci powyżej 3. roku życia.

Przykłady preparatów: szampony Nix i Sora-Forte zawierają permetynę w stężeniu 1%. Preparat należy rozprowadzić równomiernie na umyte i lekko wysuszone ręcznikiem włosy, pozostawić na 10 minut, starannie wyczesać i wysuszyć głowę.

Piryproxyfen jest hormonem naturalnie występującym w organizmach stawonogów, w tym wszy. Jego rolą jest regulacja rozmnażania i wzrostu. Zastosowany w postaci odpowiedniego preparatu zaburza naturalny rozwój i przepoczwarzanie się. W efekcie zostaje skutecznie przerwany łańcuch życiowy populacji wszy. Można stosować u osób dorosłych i dzieci powyżej 2. roku życia.

Przykłady preparatów: Pipi Lotion (0,1% piryproxyfen, 2% permetyna), Pipi family pianka (0,1% piryproxyfen, 2% permetyna), Pipi replent (0,02% piryproksyfen, 5% estru etylowego kwasu 3-(N-n-butylo acetylo)aminopropionowego) - nałożyć równomiernie na umyte wysuszone włosy, pozostawić na 10 minut, wyczesać włosy starannie pasmo po paśmie i wysuszyć głowę.

Preparaty roślinne

Dalacet zawiera alkoholowy wyciąg z ostróżki, który działa silnie owadobójczo na wszystkie formy rozwojowe wszy. Preparat zawiera dodatkowo kwas octowy wykazujący właściwości przeciwpasożytnicze i miejscowo drażniące. Włosy należy po zwilżeniu płynem ochronić chustką na 2-3 godziny. Następnie głowę należy umyć i wyczesać gęstym grzebieniem. Wszystkie czynności powtórzyć po ok. 6-7 dniach. Preparatu nie wolno jednak stosować u kobiet będących w ciąży lub karmiących piersią. Przeciwwskazaniem jest też obecność otwartych ran i ostrych stanów zapalnych skóry głowy.

Artemisol to nalewka piołunowo-wrotyczowa (1:5) z 80% kwasem octowym. Preparat stosuje się tak jak Dalacet.

Paranit aerozol zawiera wyłącznie naturalne składniki: olej kokosowy, olej anyżowy, olej z kwiatostanów Cananga Odorata i olejek Ylang-Ylang. Preparat otacza wszy, zatykając szczelnie ich otwory oddechowe, co uniemożliwia im oddychanie. Ponadto pomaga oderwać gnidy od włosów. Preparatem należy spryskać dokładnie włosy, wmasować i pozostawić na 15 minut. Po tym czasie umyć dwukrotnie włosy szamponem i dokładnie wyczesać. Zabieg powtórzyć po 9-10 dniach.

Autor: Marta Grochowska

***
Źródła:
Szymanek M., Wojnowska D., Krasowska D.: Wszawica – wciąż aktualny problem kliniczny. Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Dermatologii Dziecięcej UM w Lublinie,
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.