Wykorzystanie ziół w leczeniu łuszczycy

Łuszczyca jest jedną z najczęściej występujących chorób skóry. Problem dotyczy w różnych częściach świata od 0,1 do 3% populacji. Niestety przyczyny choroby do tej pory nie zostały w pełni poznane. Z całą pewnością można jednak stwierdzić, że rolę w etiologii odgrywają zarówno czynniki środowiskowe (np. stres, zakażenia bakteryjne, wirusowe i drożdżakowe, leki, alkohol), jak i genetyczne.

Wystąpienie widocznych objawów łuszczycy związane jest przede wszystkim z zaburzeniami keratynizacji i funkcji neutrocytów oraz defektem błon. Objawy tej przewlekłej choroby różnią się w zależności od postaci klinicznej. Początkowo pojawia się tzw. wykwit pierwotny, czyli gruda o czerwonym lub czerwono-brązowym zabarwieniu, zwykle symetryczna i dobrze odgraniczona, pokrywająca się niekiedy srebrzystą łuską. Przy próbie jej zdrapania ukazuje się błyszcząca powierzchnia (tzw. objaw świecy stearynowej). Jeśli drapanie jest kontynuowane dochodzi do punkcikowatego krwawienia.

Zmiany łuszczycowe obejmują zwykle skórę gładką (najczęściej łokci i kolan), skórę owłosioną głowy i płytki paznokciowe (naparstkowate wgłębienia, pobruzdowanie, żółte zabarwienie). Choć wczesne zmiany mają na ogół postać drobnych grudek to z czasem mogą przyjmować postać sporych wykwitów o wielkości nawet do 2 cm. W przebiegu łuszczycy mogą występować również jeszcze większe zmiany (kilkucentymetrowe) nazywane blaszkami łuszczycowymi, ze względu na fakt, iż są pokryte mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami. Zmiany mogą mieć również charakter wysiękowy, gdy dotyczą okolicy narządów płciowych i odbytu.

Objawy skórne nasilane są przez wiele czynników, takich jak: noszenie nakryć głowy, czesanie włosów, szczepienia ochronne, promienie słoneczne czy zadrapanie. U niektórych osób problem ograniczony jest do zmian na głowie lub paznokciach. Jednak u części chorych wielokrotnie pojawiają się liczne, rozsiane grudki na skórze całego ciała. Niestety łuszczyca jest chorobą na całe życie. Nawet zaleczone zmiany często nawracają, choć zdarza się, że choroba wygasa, nawet na kilka lat. Celem terapii jest zatem jedynie łagodzenie objawów choroby i dążenie do jak najdłuższych okresów remisji. Jaką rolę w leczeniu łuszczycy mają zatem surowce roślinne?

Jedną z metod walki z łuszczycą jest działanie redukujące na tkanki, którego celem jest złuszczenie naskórka. Niektóre substancje chemiczne, wiążąc tlen obecny w tkankach przyczyniają się do ich obumierania, co przyspiesza proces złuszczania naskórka. Jednoczenie skutkiem tego działania jest ograniczenie nadmiernego namnażania keratynocytów i ich nieprawidłowego rogowacenia. Aktywnością taką cechują się m.in. dziegcie, czyli mieszaniny związków fenolowych, naftenów, antracenów, parafin lekkich i ksylenoli. W łuszczycy stosowane są dziegcie sosnowe, brzozowe, jałowcowe i bukowe. Używane są w postaci maści, roztworów spirytusowych lub w formie kąpieli. Poza wspomnianym działaniem złuszczającym wykazują silne właściwości odkażające (krezole), przeciwświądowe i przeciwzapalne. W zależności od stężenia mogą działać również keratoplastyczne (1-10%) i keratolityczne (15-20%).

Zobacz również:

W leczeniu łuszczycy wykorzystywana jest tzw. fotochemioterapia PUVA. W jaki sposób jest ona związana z ziołolecznictwem? Otóż niektóre związki chemiczne obecne w roślinach np. furanokumaryny typu psolarenu w gatunkach z rodziny selerowatych działają fototoksycznie. Wspomniane związki pod wpływem promieni UVA łączą się z DNA, powodując czasowe hamowanie podziału komórkowego – proliferację naskórka. Doustne lub zewnętrzne stosowanie odpowiednich fitopreparatów (np. z owoców aminka większego) wzmacnia zatem skuteczność naświetlań promieniami UVA.

Korzystny wpływ na skórę osób chorujących na łuszczycę mają również środki działające zmiękczająco (keratolitycznie) na naskórek. Nawilżanie i zmiękczanie skóry zmniejsza uciążliwy świąd i ogranicza powstawanie łusek. Skuteczne są między innymi oleje roślinne, np. olej lniany, rycynowy, rzepakowy, migdałowy czy oliwa z oliwek. Także surowiec pozyskiwany z pnia drzewa Andira araroba, dzięki obecności chryzarobiny działa keratoplastycznie lub keratolitycznie (w zależności od stężenia). Ponadto zmniejsza wydzielanie łoju oraz działa grzybo- i bakteriobójczo.

W leczeniu łuszczycy wykorzystywany jest także ołownik łatkowaty (kudzu), który cechuje się działaniem przeciwwysiękowym i przeciwalergicznym. Ponadto hamuje nadmierne podziały komórek naskórka, a ze względu na zawartość związków flawonoidowych wykazuje właściwości przeciwzapalne. Flawonoidy, a także inne związki (m.in. gorycze, garbniki, olejki eteryczne, sole mineralne i witaminy) zawiera również uczep trójlistkowy. Wyciąg z rośliny stosowany jest jako dodatek do kąpieli oraz do nacierań, w celu zmniejszenia zmian skórnych.

Do smarowania chorobowo zmienionych miejsc wykorzystywany jest również świeży sok z glistnika jaskółcze ziele, żywica z Copaifera officinalis i koniczyna czerwona. Stosowane są również okłady z mielonego lnu. Znaczenie ma także pochwiatka, która hamuje reakcje autoimmunologiczne i normalizuje gospodarkę cGMP oraz działający immunostymulująco rdestowiec japoński i trzyskrzydlec. Do roślin wykorzystywanych w fitoterapii łuszczycy zaliczają się ponadto: gwiazdnica pospolita, przytulia czepna, ostropest plamisty (sylimaryna), rdest powojowy, mniszek mongolski, lukrecja gładka, szczaw lancetowaty, wąkrota azjatycka i in.

Bardzo ważnym elementem życia z łuszczycą jest właściwa, codzienna pielęgnacja skóry. Może być w niej pomocny między innymi olej konopny, który silnie wspomaga regenerację komórek skóry i działa antybakteryjnie. Stosować można również inne, wspomniane już oleje roślinne, a także maść z nagietka. Warto zainwestować również w specjalne, przeznaczone do pielęgnacji skóry suchej preparaty, np. z serii Emolium czy Oliatum. Najkorzystniejsze są naprzemienne kąpiele w gorącej i zimnej wodzie. Pierwsza zmniejsza bowiem ilość łusek, a druga łagodzi świąd. Stosowane są ponadto kąpiele z dodatkiem odwaru z bodziszka cuchnącego, ślazu, otrębów, skrzypu lub octu jabłkowego.

Pomocniczą rolę w terapii łuszczycy mają na przykład olej z nasion czarnej porzeczki, który jest naturalnym źródłem kwasu α-linolenowego. Związek ten obecny jest również w oleju z nasion ogórecznika i z nasion wiesiołka. Ze względu na zawartość biostygminy wykorzystuje się również liście Aloë vera. W leczeniu łuszczycy wykorzystywane są również preparaty z owocni fasoli, korzenia łopianu, ziela gryki, liści brzozy czy owoców bzu czarnego. Zalecane jest również picie naparów z mieszanek ziołowych zawierających w swoim składzie ziele bratka, ziele ogórecznika, kwiat nagietka czy kłącze perzu.

Marta Grochowska

Źródła:
Placek W., Protas-Drozd F.: Łuszczyca (Psoriasis vulgaris). Katedra i Klinika Dermatologii AM
Kowalczyk B.: Fitoterapia w łuszczycy. Panacea 2008; 3 (24): 22-24.
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.