Wzdęcia - skąd się biorą, jak im zapobiegać, preparaty OTC

Nadmierna pełność w jamie brzusznej, rozpieranie brzucha i męczące uchodzenie gazów to najczęstsze objawy wzdęć, zwanych też bębnicą. Dodatkowo mogą wystąpić napadowe i bolesne skurcze jelit, a także spowodowana wysokim ustawieniem i naciągnięciem przepony bolesność w klatce piersiowej przy głębszym oddychaniu. Na ogół wzdęcia nie stanowią powodu do niepokoju.

Zwykle są bowiem związane z dietą. Do ich wystąpienia przyczynia się spożywanie tzw. potraw wzdymających (wiatrotwórczych), do których należą: kapusta, rośliny strączkowe, cebula oraz pokarmy bogate w ciała balastowe, a także picie napojów gazowanych. Powstawaniu wzdęć sprzyja również jedzenie w pośpiechu, rzucie gumy czy rozmowa przy jedzeniu, ponieważ połykamy wówczas nadmierne ilości powietrza. Przyczyną bębnicy może być także zwiększone tworzenie się gazów w jelitach w wyniku nadmiernej fermentacji lub zaburzeń czynności jelit. Może być ona również konsekwencją antybiotykoterapii lub nadmiernego rozwoju flory bakteryjnej jelit. Jeśli jednak wzdęcia nie ustępują po zastosowaniu preparatów bez recepty, są uporczywe, towarzyszą im bóle brzucha, biegunka, wymioty, zaparcia lub gorączka należy zgłosić się po poradę do lekarza. Nadmierne gromadzenie gazów może być bowiem związane z zapaleniem żołądka i jelit, nietolerancją laktozy lub glutenu, a nawet chorobą nowotworową jelita grubego.

Tak jak to zostało wspomniane, w większości przypadków wystarcza zastosowanie odpowiedniego preparatu OTC. Jednymi z częściej stosowanych środków we wzdęciach są preparaty zawierające dimetikon. Lek ten zmniejsza napięcie powierzchniowe pęcherzyków powietrza i umożliwia resorpcję uwolnionego gazu oraz wydalenie go drogą perystaltyki. W ten sposób likwiduje on uczucie napięcia i bólu związanego ze wzmożonym gromadzeniem się gazu w jelitach. Dimetikon jest składnikiem czynnym takich preparatów, jak: Esputicon czy Ulgamax. Innym związkiem o podobnym działaniu jest simetikon, który jest dimetikonem aktywowanym dwutlenkiem krzemu. Substancja ta cechuje się właściwościami powierzchniowo czynnymi. Dzięki nim zmniejsza napięcie powierzchniowe na granicy faz między płynną zawartością przewodu pokarmowego i pęcherzykami gazu. Ułatwia w ten sposób zlewanie się pęcherzyków gazowych nagromadzonych w treści pokarmowej i w ślinie, a następnie ich przechodzenie przez jelito. Gazy są wtenczas usuwane z przewodu pokarmowego poprzez odbijanie, oddawanie wiatrów lub wzrost wchłaniania do krwi. Skutkiem jest zmniejszenie napięcia jelit i łagodzenie związanych z nim dolegliwości bólowych. Preparaty zawierające simetikon to między innymi: Espumisan, Ulgix wzdęcia, Infacol, Espumax, Bobotic, SimetiGast, Gastrosil, Gastokaps. Produkty w postaci kropli przeznaczone są dla dzieci, zwłaszcza małych, natomiast kapsułki dla dorosłych i dzieci starszych. Co ważne leki te są bezpieczne nie tylko dla maluchów, ale również dla kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.

Zobacz również:

W zwalczaniu wzdęć z pomocą przychodzą nam również producenci preparatów roślinnych. Dolegliwości mogą łagodzić liczne surowce bogate w olejki eteryczne, między innymi owoc kminku (Carvi fructus), owoc kolendry (Coriandri fructus), owoc kopru włoskiego (Foeniculi fructus), owoc anyżu (Anisi fructus), liść rozmarynu (Rosmarini folium), koszyczek rumianku (Chamomillae anthodium) czy liść mięty (Menthae folium). Zawarte w wymienionych surowcach roślinnych olejki eteryczne działają przeciwskurczowo w obrębie przewodu pokarmowego i wiatropędnie. Ponadto zwiększają wydzielanie soków trawiennych. Maluchom można podać herbatki ziołowe w postaci torebek do zaparzania (np. Bobofen) lub granulatu (np. herbata koperkowa HiPP, herbatka z kopru włoskiego Bobo Vita), albo gotowe preparaty przeznaczone do zwalczania wzdęć, jak chociażby Fenicol (skład: olej koperkowy, olej MCT) czy Plantex duo (skład: suchy ekstrakt z owocu kopru włoskiego, olejek eteryczny z kopru włoskiego, olejek kminkowy). U dzieci powyżej 6 roku życia można też stosować Iberogast (skład: wyciąg z ziela ubiorka gorzkiego, korzenia arcydzięgla, kwiatów rumianku, owoców kminku, ostropestu plamiastego, liści melisy, liści mięty pieprzowej, ziela glistnika, korzenia lukrecji). Ze względu na zawartość etanolu nalewki nie są przeznaczone dla dzieci poniżej 12. roku życia. Dorośli i młodzież mogą jednak sięgnąć na przykład po preparat Digestonic (skład: ziele dziurawca, kwiat rumianku, liść mięty pieprzowej, kłącze rzewienia, owoc róży, owoc kolendry siewnej, owoc kopru włoskiego).

We wzdęciach u dorosłych można zastosować również preparaty zawierające wyciąg z ziela dymnicy (Fumariae herba). Obecna w surowcu boldyna działa bowiem żółciopędnie, żółciotwórczo oraz spazmolitycznie i w związku z tym wskazana jest w zaburzeniach trawiennych przebiegających m.in. z wzdęciami. Przykładami preparatów z boldyną są: Boldovera i Boldaloid. Dodatkowo dzięki obecności antrazwiązków z Alony działają przeczyszczająco.

Korzystne działanie we wzdęciach mogą mieć również preparaty węgla medycznego oraz probiotyki. W aptekach dostępne są również homeopatyczne środki wspomagające usunięcie nadmiaru gazów z jelit, np. Gastrocinesine i Hepato-Drainol. Pomóc może również delikatny masaż brzucha.

Osoby mające tendencję do wzdęć powinny zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę. Przede wszystkim należy unikać wzdymających potraw (fasola, groch, kapusta, kalafior, cebula, soczewica, rzodkiew, czosnek, kapusta kiszona, niektóre owoce (np. morele) i sztuczne słodziki) i picia napojów gazowanych. Posiłki należy spożywać bez pośpiechu, nie rozmawiając. Po jedzeniu wskazany jest też spacer. Warto w ogóle zwiększyć aktywność fizyczną, bowiem ruch poprawi motorykę przewodu pokarmowego. Wskazane jest również regularne picie herbatek ziołowych poprawiających trawienie.

O zapobieganiu wzdęć powinny pamiętać również osoby, które mają zaplanowane badanie USG jamy brzusznej. Nadmiar gazów może bowiem uniemożliwić prawidłowe wykonanie badania. Z tego też powodu w dniu poprzedzającym badanie po każdym posiłku należy przyjąć dawkę preparatu z simetikonem lub dimetikonem. Ostatni posiłek powinien być nie później niż o godzinie 19 dzień przed badaniem. Osoby mające problem z zaparciami powinny również zadbać odpowiednio wcześnie o prawidłowe wypróżnienie. Nie wskazane jest jednak wykonywanie lewatywy.

Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007,
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.