Wzrost i utrata masy kostnej

Układ kostny tak jak pozostałe organy człowieka podlega procesom wzrostu i starzenia się. Do 20 roku życia obserwuje się wzrost szkieletu i masy kostnej, przez długi czas pozostaje on niezmienny, aż wraz z upływem lat zaczyna stopniowo maleć.

Zmiany występujące w szkielecie człowieka można podzielić na 3 okresy

Okres szybkiej budowy szkieletu

Okres ten jest charakterystyczny dla pierwszych lat życia człowieka. Przyrost masy kostnej następuje pod wpływem osteoblastów, które produkują więcej tkanki kostnej w tym okresie niż są w stanie usunąć i zniszczyć osteoklasty odpowiedzialne za usuwanie starej kości.

Wśród dzieci w okresie szkoły podstawowej i średniej można zaobserwować proces szybkiego wydłużania się kości, a wolniejsze zwiększanie się w nich ilości substancji mineralnych.

W tym okresie, aż do 15-17 roku życia u dziewcząt i 17-19 lat u chłopców, powstaje około 95% maksymalnej masy kostnej. Dlatego należy mieć świadomość, iż wszystkie negatywne czynniki wpływające na budowę kości w tym okresie, mogą mieć konsekwencje w późnej starości.

W związku z tym należy zwracać szczególną uwagę na prawidłowe odżywianie się, które pokryje dzienne zapotrzebowanie na wapń i witaminę D - składniki niezbędne do prawidłowego rozwoju szkieletu człowieka. Wart również zwrócić uwagę na codzienną aktywność fizyczną oraz ekspozycję na światło słoneczne, które również wpływają na prawidłowy rozwój szkieletu.

Okres dojrzewania układu kostnego oraz maksymalizacja masy kostnej

Okres dojrzewania szkieletu przypada na czas kiedy wzrost kości na długość zupełnie ustaje. Zachodzą wtedy procesy polegające na przebudowie szkieletu, czyli na zwiększeniu gęstości i stopnia uwapnienia tkanki kostnej. Człowiek osiąga maksymalną masę kości gąbczastej około 30 -35 roku życia. Okres zakończenia procesu dojrzewania kości korowej trwa dłużej średnio o 5 lat.

Zobacz również:

Okres zaniku tkanki kostnej

Okres stałego zaniku masy kostnej rozpoczyna się w 35 - 40 roku życia. Jest on spowodowany obniżaniem się gęstości masy kostnej

U kobiet początkowo spadek gęstości masy kostnej jest dość wolny. Jednak koło 50 roku życia, kiedy kobieta przechodzi klimakterium w kości zachodzą zmiany. W okresie menopauzy, która jest procesem związanym z zanikiem czynności jajników, zmniejsza się ilość wytwarzanych przez nie hormonów -estrogenu i progesteronu niezbędnych do prawidłowego rozwoju kości.

Spadek ilości estrogenu i progesteronu wpływa na zwiększenie aktywności osteoklastów, odpowiedzialnych za niszczenie i usuwanie starej kości. W związku z tym, w okresie przypadającym po menopauzie, średnio przez 8 - 15 lat trwa przyspieszony ubytek masy kostnej u kobiet. W następnych latach spadek masy kostnej powraca do okresu sprzed menopauzy i jest wywołany słabnąca aktywnością osteoblastów, które tworzą część organiczna kości.

U mężczyzn mamy do czynienia z inną sytuacją. Osiągają oni większą szczytową masę kostną i dopiero około 40 roku życia obserwuje się u nich zmniejszenie masy szkieletu. W przeciwieństwie do kobiet u mężczyzn nie obserwuje się gwałtownej utraty masy kostnej. Zmniejszenie ilość wytwarzania testosteronu u mężczyzn ma wpływ na osteoblasty, które pod wpływem braku tego hormonu wpływają na spowolnienie mineralizacji kości i nawarstwiania się osteoidu.

Przekroczenie progu złamań

Jest to zjawisko spowodowane stałym obniżeniem się gęstości kości. Wskazuje to na krytyczną wartości kości - masa kostna jest zbyt miała by zapewnić wystarczającą wytrzymałość szkieletu. Świadczy to o tym, że nawet najmniejsze obciążenia kości związane z wykonywaniem czynności codziennych mogą prowadzić do złamań.

Ubytek masy kostnej może również dotyczyć kobiet ciężarnych oraz w okresie karmienia piersią. Ciąża zwiększa zapotrzebowanie na wapń i fosfor. Dlatego konieczne jest w czasie ciąży i okresu karmienia spożywanie około 400 gram wapnia więcej niż wynosi dzienna norma.