Zakażenia dwoinką rzeżączki
Zakażenia gonokokowe to grupa chorób wywołanych przez Neisseria gonorrhoeae, nazywaną również dwoinką rzeżączki. Zmiany mogą lokalizować się w obrębie błon śluzowych układu moczowo-płciowego, a także rzadziej w okolicach odbytu, spojówek, jamy ustnej oraz gardła.
Kto może się zarazić?
Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas kontaktów seksualnych lub w okresie okołoporodowym. Rzadko opisywane były przypadki zakażeń poprzez wspólne przedmioty. Do rzadkości należy również zakażenie między okresem noworodkowym a dojrzewaniem. W każdym takim przypadku należy brać pod uwagę możliwość molestowania seksualnego.
Co mówią statystyki
Określenie pełnej skali problemu jest w zasadzenie niemożliwe. Wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych. Oficjalne dane z 1986 roku z terenów Stanów Zjednoczonych podają roczna zachorowalność w wielkości około 900 000 osób. Uważa się jednak, iż wartości te mogą być dużo większe, sięgając rocznie nawet 3 mln. przypadków. Najczęściej chorują mężczyźni między 20 a 24 rokiem życia oraz kobiety między 15 a 19 rokiem życia. Miesiącami zwiększonej częstości zachorowań jest lipiec, sierpień oraz wrzesień. Zdecydowanie mniej zachorowań obserwuje się między styczniem a kwietniem.
Jakie są czynniki ryzyka?
Obecnie za czynniki ryzyka uważa się przede wszystkim dużą liczbę partnerów seksualnych, homoseksualizm, rasę kolorową, stan wolny, niestosowanie prezerwatyw. Zwiększone ryzyko dotyczy również osób chorujących na inne choroby przenoszone drogą płciową, także osób żyjących w ubóstwie.
Jaki jest obraz kliniczny choroby?
Choroba od momentu wniknięcia bakterii do organizmu rozwija się w ciągu 2 do 5 dni u mężczyzn oraz 5 do 10 dni u kobiet. W przypadku mężczyzn do pierwotnego zakażenia dochodzi w obrębie cewki moczowej, natomiast u kobiet w okolicy sromu, pochwy (dziewczęta) oraz szyjki macicy (dorosłe kobiety). Możliwe jest również zapalenie gałki ocznej u noworodków obojga płci.
U mężczyzn z zapaleniem cewki moczowej dochodzi zwykle do wystąpienia ropnych wydzielin oraz pieczenia podczas oddawania moczu, przy jednoczesnym braku parcia lub zwiększonej częstości oddawania moczu. Zwykle bez leczenia zapalenie ustępuje w ciągu paru tygodni lub przechodzi w postać powikłaną z zapaleniem najądrzy, obrzękiem prącia , zapalenia gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych oraz zapaleniem naczyń chłonnych.
Podobnie zapalenia w obrębie sromu i pochwy objawiają się w postaci ropnej wydzieliny, zwykle towarzyszy jej tkliwość oraz zaczerwienienie sromu. Niekiedy kobiety skarżą się na trudności w oddawania moczu. Zakażenie w obrębie szyjki macicy również objawia się obecnością ropnej wydzieliny, bólami nadłonowej okolicy, trudnościami w oddaniu moczu a także obecnością krwawień między miesiączkami oraz bolesnymi stosunkami płciowymi. W badaniu szyjka macicy może cechować się tkliwością.
Zobacz również:
Jeżeli procesem zapalnym objęta jest błona śluzowa odbytu najczęściej pojawia się wydzielina, zaczerwienienie, obecność krwi, a także świąt, bolesne parcia oraz zaparcia. Często do tej postaci zakażenia dochodzi w wyniku kontaktów analnych, jednak należy pamiętać również o możliwości przejścia zakażenia z pochwy.
Zapalenie gałki ocznej w przebiegu rzeżączki może obejmować zarówno jedną jak i obie gałki. Dotyczy w zasadzie wszystkich grup wiekowych. Do zakażenie dochodzi w wyniku kontaktu z zakażoną wydzieliną. Początkowo dochodzi do łagodnego stanu zapalnego, z czasem pojawia się surowiczo-krwista wydzielina. W ciągu doby ulega ona zgęstnieniu, nabiera ropnego charakteru oraz pojawia się tkliwość i obrzęk powiek i spojówek. W przypadkach nie leczonych należy spodziewać się owrzodzeń, pęknięcia rogówki, a nawet ślepoty!
Istnieje możliwość bezobjawowej rzeżączki. Osoby takie stanowią rezerwuar zakażenia oraz istnieje u nich większe ryzyko rozwinięcia się zakażenia uogólnionego. Rozsiew poprzez naczynia krwionośne dotyczy około 1-3% przypadków. Do najczęstszych zmian uogólnionych zalicza się zapalenia stawowe, pochewek ścięgnistych, zapalenia skóry, serca opon mózgowo-rdzeniowych, a także zapalenia kości i szpiku. Zwykle początek choroby uogólnionej ma charakter ostry, pojawiają się wielostawowe bóle oraz gorączka. Jedynie u ¼ chorych stwierdza się zapalenia skóry. Są to zwykle czerwone plamki wielkości do 2cm z przechodzące z czasem w postaci plamisto-grudkową, pęcherzykową, kostkową lub wybroczynową. Zmiany skórne lokalizują się przede wszystkim na kończynach i zwykle nie zajmują twarzy.
Wyróżnia się dwa zespoły objawowe rzeżączki uogólnionej. Pierwszy zespół charakteryzuje się obecnością dreszczy, uszkodzeniami w obrębi skóry, wielostawowymi bólami oraz gorączką. Druga postać ma zdecydowanie mniej wyraźne objawy ogóle. Zwykle dotyczy jednego stawu (najczęściej staw kolanowy).
Do jakich powikłań może dojść w przebiegu rzeżączki?
Powikłania zwykle rozwijają się w ciągu kilku dni lub tygodni. U kobiet może to być zapalenie błony śluzowej macicy przechodzące z czasem na jajowody a nawet otrzewną. Bakterie z otrzewnej mogą przechodzić dalej na torebkę wątroby doprowadzając do zapalenia tkanki okołowątrobowej. Jest to tzw. zespół Fitza-Hugha-Curtisa.
Nieodpowiednie leczenie lub jego brak może doprowadzić do powstania wodniaka lub ropniaka jajowodu a nawet ropnia jajowodowo-jajnikowego, co ostatecznie może doprowadzić nawet do bezpłodności. Każdy epizod zapalenia jajowodu zwiększa ryzyko późniejszych ciąż pozamacicznych.
Zakażenia podczas ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze stanowią ryzyko poronienia septycznego. Infekcja po 16 tygodniu ciąży może z kolei doprowadzić do przedwczesnego odejścia wód płodowych a co za tym idzie porodu przedwczesnego.
Jakie inne choroby mogą przypominać zakażenie rzeżączkowe?
W każdym przypadku podejrzenia zakażenia gonokokowego w celu ostatecznego rozpoznania należy wyizolować bakterię z pobranego materiału. Podobne objawy mogą występować w przebiegu zakażeń m.in. paciorkowcami B-hemolizującymi, Mycoplasma hominis, Trichomonas vaginalis, C.trachomatis i Candida albicans. Rzadziej spotyka się zakażenia Herpesvirus hominis II. W przypadku zmian stawowych należy brać pod uwagę gorączkę reumatyczną, zespół Reitera, zapalenia stawów w przebiegu różyczki, poszczepienne, a także wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zapalenie spojówek może być spowodowane narażeniem na substancje chemiczne, azotan srebra, a także zakażenia C.trachomatis, S.aureus, Pseudomonas aeruginosa oraz Herpesvirus hominis II.
W jaki sposób zapobiegać i leczyć zakażenia gonokokowe?
Podstawową metodą zapobiegania jest odpowiednia edukacja oraz stosowanie środków antykoncepcyjnych (prezerwatywy, środki plemnikobójcze). Aby zapobiegać zapaleniu spojówek u noworodków można podawać 1% roztwór azotanu srebra. Noworodki matek z czynną postacią choroby powinny otrzymać ceftriakson.
Leczenie polega na stosowaniu antybiotykoterapii. W przypadkach niepowikłanych zapalenia cewki moczowej, pochwy oraz sromu stosuje się penicylinę. Jako alternatywę można zastosować amoksycylinę, a w razie oporności ceftriakson. Szybko rozpoczęte leczenie gwarantuje w zasadzie pełne wyleczenie. Gorsze efekty uzyskuje się w przypadku późnego rozpoznania i pojawienia się powikłań.
Źródła:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Dziubek Zdzisław, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006
Zakażenia dwoinką rzeżączki
Autor: Piotr Kuc
Komentarze do: Zakażenia dwoinką rzeżączki