Założenia Narodowego Programu Zwalczania Grypy

W odpowiedzi na stale rosnącą liczbę zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, wynikającą z danych epidemiologicznych oraz niewielki poziom wyszczepialności przeciw grypie w Polsce, przedstawiany przez Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH, obecni na konferencji podsumowującej grypowy sezon epidemiczny 2012/2013, eksperci Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, Zakładu Badania Wirusów Grypy, Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH, Grupy Roboczej ds. Grypy oraz Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej, rekomendują wprowadzenie Narodowego Programu Zwalczania Grypy.

Celem Programu jest poprawienie sytuacji epidemiologiczno-wirusologicznej naszego Kraju w zakresie zachorowań na grypę oraz ograniczenia skutków medycznych, społecznych i ekonomicznych z tym związanych.

Jak pokazują statystyki i raporty epidemiologiczno-wirusologiczne, opracowane przez Zakład Epidemiologii i Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH, w ostatnim sezonie grypowym 2012/2013 odnotowano w Polsce ponad 2,42 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę oraz ponad 11 tys. związanych z grypą hospitalizacji. W wyniku zakażenia wirusem grypy oraz w związku z powikłaniami pogrypowymi zmarło aż 123 osób (dane do 7.04. 2013r.).

Jednocześnie z sezonu na sezon spada odsetek osób szczepiących się przeciw grypie. W sezonie 2012/2013 zaszczepiło się jedynie 3,7% populacji. To znacznie mniej niż w sezonach 2011/2012 i 2010/2011, w których wyszczepialności wynosiły odpowiednio 4,5% i 5,2% populacji. Jest to jeden z najniższych wyników w Europie. Według zaleceń WHO oraz Rady Unii Europejskiej, poziom wszczepialności powinien wynosić 75% dla osób powyżej 65r.ż. i osób z grup podwyższonego ryzyka.

Skutki wzrostu zachorowalności na grypę i choroby grypopodobne można oceniać również przez pryzmat rosnących kosztów społecznych i finansowych.

- Sytuacja jest alarmująca. Unikanie szczepień skutkuje wzrastającą liczbą zachorowań i zgonów. Pod względem zapobiegania grypie jesteśmy na bardzo odległej pozycji w Europie. Szczepienia zaniedbują sami lekarze. Nie istnieje również żaden mechanizm zachęcający do zwiększenia liczby szczepień, zarówno wśród personelu medycznego, jak i pacjentów - komentuje prof. dr hab. Lidia

B. Brydak, Kierownik Zakładu Badania Wirusów Grypy, Krajowego Ośrodka ds. Grypy, NIZP-PZH - „Już w 2008 r. zaproponowałam stworzenie Narodowego Programu Profilaktyki Grypy, takie rozwiązanie systemowo zmieniłoby podejście do profilaktyki grypy w naszym Kraju”- dodaje prof. dr hab. Lidia B. Brydak.

Narodowy Program Zwalczania Grypy

Wielomiesięczne prace ekspertów z Grupy Roboczej ds. Grypy, skupiającej czołowych przedstawicieli polskiego środowiska medycznego, zaowocowały wypracowaniem propozycji Narodowego Programu Zwalczania Grypy, który ma na celu poprawienie kontroli epidemiologicznej kraju w zakresie zachorowań na grypę i choroby grypopodobne oraz ograniczenia skutków medycznych, społecznych i ekonomicznych z tym związanych.

Główny nacisk położono na:

• zwiększenie świadomości wynikających z zagrożeń spowodowanych zachorowaniami na grypę i jej powikłaniami oraz korzyści wynikających z działań profilaktycznych,
• podniesienie poziomu wyszczepialności przeciw grypie w Polsce,
• zmniejszenie zapadalności na grypę i choroby grypopodobne w Polsce i dzięki temu redukcja kosztów bezpośrednich i pośrednich związanych z leczeniem grypy i jej powikłań.

- Jedynie wspólne działania instytucji publicznych, środowiska medycznego, władz samorządowych i innych grup interesariuszy, pozwolą zmienić obecną sytuację i poprawić kontrolę epidemiologiczną Kraju. Wierzę, że dzięki realizacji założeń Programu uda się rozpocząć systematyczne działania mające na celu zminimalizowanie zagrożeń związanych z grypą i jej powikłaniami, przede wszystkim poprzez zwiększenie poziomu wyszczepialności przeciw grypie w Polsce – mówi prof. nadzw. UM w Łodzi, dr hab. med. Adam Antczak, przewodniczący Grupy Roboczej ds. Grypy.

Eksperci Narodowego Programu Zwalczania Grypy zwracają uwagę na fakt, że funkcjonujący w Polsce system walki z wirusem grypy w obecnym kształcie jest niezadowalający. Definiują działania, które powinny doprowadzić do wzrostu liczby szczepień przeciw grypie w Polsce, w szczególności w grupach podwyższonego ryzyka powikłań pogrypowych. W porównaniu z innymi krajami, poziom wyszczepialności w Polsce jest bardzo niski. Jednym z najważniejszych powodów tego stanu jest brak zrozumienia potrzeby szczepienia przeciw grypie wśród pacjentów i lekarzy, brak świadomości zagrożenia, jakie niosą za sobą powikłania pogrypowe, a także ogólny brak przekonania
o skuteczności szczepień wbrew dostępnej wiedzy medycznej.

Prace nad przygotowaniem Narodowego Programu Zwalczania Grypy zostały oparte na międzynarodowym badaniu VENICE, określającym czynniki wpływające na poziom wyszczepialności i działania, jakie należy podjąć, aby poziom ten podnieść. Grupa Robocza ds. Grypy opracowała zalecenia w ramach czterech zdefiniowanych przez VENICE filarów skutecznej strategii zwalczania grypy, które należy wdrożyć w perspektywie krótko- i średnioterminowej w Polsce.

Zarządzanie Programem Szczepień

Polski system walki z grypą wymaga zdefiniowania jasnych zaleceń dotyczących poszczególnych grup, które powinny poddawać się co sezonowym, systematycznym szczepieniom oraz nadania tym zaleceniom odpowiedniej rangi prawnej.

Powinny one dotyczyć:

• rozszerzenia i doprecyzowania rekomendacji szczepień przeciw grypie w Programie Szczepień Ochronnych wydawanych przez Ministerstwo Zdrowia,
• zwiększenia aktywności instytucji zdrowia publicznego oraz towarzystw naukowych w celu skutecznego zabezpieczenia osób z grup podwyższonego ryzyka przed infekcją grypową.

Propozycje zawarte w Narodowym Programie Zwalczania Grypy dotyczą określenia krótko-, średnio-
i długoterminowych docelowych poziomów wyszczepialności dla poszczególnych grup podwyższonego ryzyka, a następnie monitorowanie tego procesu. Istnieje więc potrzeba rozszerzenia obecnego systemu monitorowania szczepień o dokumentowanie dodatkowych danych, które pozwolą na określenie, czy szczepiony należy do grupy podwyższonego ryzyka oraz egzekwowania obowiązku raportowania od wszystkich podmiotów, które szczepią przeciw grypie.

Pracownicy Ochrony Zdrowia

Najważniejsze cele wyznaczone w tym obszarze to przede wszystkim, poprzez odpowiednią edukację i komunikację, zwiększenie roli zaangażowania lekarzy w proces zalecania i realizacji szczepień wśród swoich pacjentów oraz ochrona zdrowia pacjentów poprzez podniesienie poziomu szczepień przeciw grypie wśród personelu medycznego. Szczególną motywacją powinna być świadomość potrzeby ograniczenia transmisji wirusa grypy w relacji pacjent-lekarz-pacjent.

Komunikacja

Kluczowe działanie w tym obszarze to zapewnienie odpowiedniej komunikacji, zarówno do lekarzy, jak i środowisk pacjentów. Program edukacyjny zakłada zmianę postawy lekarzy, podwyższając w rezultacie liczbę szczepień przeciw grypie wśród personelu medycznego oraz pacjentów z grup podwyższonego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych.

Eksperci postulują zaangażowanie środowiska medycznego do przeprowadzenia spójnej, merytorycznej Narodowej Kampanii Informacyjnej kierowanej zarówno do lekarzy, jak i do ogólnej widomości publicznej. Warunkiem powodzenia takich szeroko zakrojonych działań jest także powszechny udział i zaangażowanie mediów ogólnopolskich i regionalnych.

Dostęp i finansowanie

Najważniejszy cel tego filaru to zwiększenie dostępności szczepień oraz skrócenie czasu i drogi, którą musi odbyć pacjent, aby się zaszczepić. Wymaga to m.in. uzyskania oficjalnej interpretacji przepisu art. 19 ust. 7 ustawy O zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w kwestii możliwości wykonywania szczepienia zalecanego przy użyciu szczepionki stanowiącej własność Zakładu Opieki Zdrowotnej i pobierania opłat związanych z realizacją tej usługi medycznej.

Efektem wdrożenia Narodowego Programu Zwalczania Grypy powinno być przede wszystkim zwiększenie zaufania Polaków do działań na rzecz profilaktyki grypy oraz wzrost świadomości dotyczącej korzyści wynikających ze szczepień przeciw grypie. Najbardziej widocznym efektem powinno być zwiększenie poziomu wyszczepialności przeciw grypie wśród personelu medycznego, pacjentów z grup podwyższonego ryzyka bez względu na wiek oraz osób starszych. Narodowy Program Zwalczania Grypy ma przyczynić się również do przyspieszenia wdrażania zaleceń Rady Unii Europejskiej oraz rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia w zakresie profilaktyki grypy, co z kolei, w perspektywie następnych lat, pozwoli na znaczące podniesienie poziomu wyszczepialności przeciw grypie w Polsce do rekomendowanego poziomu 75% zaszczepionych w grupach ryzyka i zmniejszenie konsekwencji ekonomicznych i społecznych wynikających z zachorowań na grypę.

Wprowadzaniu Narodowego Programu Zwalczania Grypy w Polsce towarzyszyć będzie ogólnopolska akcja informacyjna, skierowana do wszystkich docelowych grup programu m.in. do decydentów – instytucji publicznych oraz urzędów, samorządów i pracodawców, środowiska medycznego oraz do pacjentów, w szczególności  osób z grup wysokiego ryzyka.


Więcej informacji na temat Narodowego Programu Zwalczania Grypy można znaleźć na stronie internetowej www.npzg.pl