Zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia powietrza... są nie tylko w powietrzu. Niezależnie od tego, czy jesteśmy w korku, zmuszeni do wdychania gazu wydechowego setek samochodów, czy też obserwujemy czarny dym wypluwany z kominów fabrycznych, czy też może jeszcze horyzont znika za chmurą smogu w ciepły letni dzień, zanieczyszczenie powietrza rzuca nam się w oczy... i na płuca.

Czym są zanieczyszczenia powietrza?

Zanieczyszczenia powietrza nie znają granic. Podróżują sobie radośnie z kraju do kraju, z kontynentu na kontynent, przemierzają morza. Zanieczyszczenia takie jak drobne cząsteczki mogą podróżować tysiące kilometrów. Dlatego też, aż do 50 procent rtęci pochodzącej z ludzkiej aktywności, która co roku odkłada się w Ameryce Północnej, ma pochodzić z innych kontynentów, a w szczególności z elektrowni węglowych w Chinach i w Indiach.

W jaki sposób stykamy się z zanieczyszczeniami powietrza?

Zanieczyszczenia przybywające drogą powietrzną są teraz głównym źródłem rtęci w jeziorach, w glebie i w roślinach. Oczywiście, zanieczyszczenia mogą nas dopaść poprzez powietrze, którym oddychamy, ale również poprzez kontakt z naszą skórą. Zanieczyszczone powietrze może zanieczyszczać wszystko, z czym ma kontakt: owoce i warzywa, równie dobrze co wodę i glebę, i niebezpośrednio, produkty spożywcze (rośliny, zwierzęta, ryby), które tym wszystkim się żywią.

W końcu, trzeba nam wiedzieć, że zanieczyszczenia obecne w powietrzu w małych ilościach, mogą się koncentrować w miarę tego, im wyżej się wspinają w łańcuchu pokarmowym. Na przykład, jeśli w powietrzu jest rtęć, może się ona odłożyć na wodzie i być wchłonięta przez małe rybki. W miarę tego, jak większe ryby zjadają małe rybki, stężenie rtęci rośnie, ponieważ ten składnik zanieczyszczający, określany jako trwały, akumuluje się w organizmach żywych. A w końcu, kiedy jemy rybę skażoną rtęcią, może się zdarzyć, iż naprawdę będziemy ofiarami zanieczyszczenia powietrza!

Źródła zanieczyszczeń

Ogromna większość zanieczyszczeń, gazy albo cząsteczki, pochodzą z używania paliw kopalnych (ropa, gaz naturalny i węgiel), które, same w sobie, zaspokajają około 80% światowego zapotrzebowania na energię. Te paliwa kopalne są przede wszystkim używane w tansporcie, w przemyśle, do ogrzewania oraz w elektrowniach. Koncentrują się, generalnie, w środowisku miejskim. Trzeba również odnotować, że w większości wielkich miast, ogrzewanie drewnem jest źródłem znaczącego zanieczyszczenia atmosferycznego.

Gazy składające się na zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia atmosferyczne, niebezpieczne dla zdrowia, prezentują się w postaci gazu i cząsteczek respirabilnych. Cztery gazy są głównymi odpowiedzialnymi za zanieczyszczenia:

ozon (O3);
dwutlenek azotu (NO2);
dwutlenek siarki (SO2);
tlenek węgla (CO).

Do nich dodają się inne zanieczyszczenia chemiczne, takie jak metale ciężkie i lotne związki organiczne, które zawierają produkty szkodliwe, takie jak benzen oraz związki HAP (czyli wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne).

Pochodzenie i stężenie zanieczyszczeń zmienia się w zależności od miejsca oraz od zagęszczenia populacji, typu przemysłu, obowiązujących norm środowiskowych, etc. W tej samej dzielnicy, w zależności godziny i pory roku, możemy również zaobserwować znaczące różnice. Dlatego też, poziom zanieczyszczenia często jest większy w okolicach wielkich dróg oraz w okolicach przemysłowych, a wysoki poziom ozonu jest obserwowany jedynie w lecie. Trzeba również pamiętać, że ozon może się przenieść nawet na odległość aż do 800 km do swojego punktu wyjścia.

Na zachodzie, ze wszystkich źródeł zanieczyszczenia powietrza, to transport (samochód, ciężarówka, tiry, samoloty, etc.) pozostaje championem. W mieście takim jak Montreal, na przykład, szacuje się, że transport jest odpowiedzialny za 75% zanieczyszczenia atmosferycznego, z czego 85% to emisja tlenku azotu oraz 43% lotnych związków organicznych.

Cząsteczki respirabilne

Cząsteczki respirabilne (nazywane również cząsteczkami drobnymi albo ultradrobnymi) określają heterogenną mieszankę trwałych i płynnych cząsteczek, zawieszonych w powietrzu. Są one sklasyfikowane w dwóch kategoriach, w zależności raczej od ich grubości niż ich składu. Im są mniejsze, tym bardziej mogą być toksyczne, ponieważ penetrują ona znacznie głębiej układ oddechowy i mogą dotrzeć nawet do układu sercowo-naczyniowego.
Nazywamy je generalnie skrótem PM, który pochodzi od angielskiego terminu particulate matter:

PM1o (średnica mniejsza niż 10 mikrometrów). Należy odnotować, że włos ludzki ma od 50 do 150 mikrometrów średnicy.
PM2,5 (mniej niż 2,5 mikrometra), najbardziej toksyczne.

Zanieczyszczenia a gazy cieplarniane

Paliwa kopalne (ropa, gaz naturalny, węgiel) stanowią główne źródło zanieczyszczeń atmosferycznych. Są one również największymi generatorami gazów cieplarnianych – przede wszystkim dwutlenku węgla, czyli CO2 – które przyczyniają się do ocieplenia klimatycznego. Gazy cieplarniane nie są jednakże dosłownie zanieczyszczeniami. Dwutlenek węgla nie jest zresztą w żaden sposób toksyczny sam w sobie. Jest on nawet niezbędny roślinom do ich rozwoju: przechwytują go one, aby budować swoją strukturę (węgiel prezentuje około 40% suchej materii roślin).

Jednakże, spalając wielkie ilości paliw kopalnych, uwalniamy dużo dwutlenku węgla – uwięzionego pod ziemią od tysięcy lat – a rośliny nie są już w stanie go przechwytywać. Dwutlenek węgla znajduje się więc w nadmiernym stężeniu w powietrzu. Może być uważany za postać znieczyszczenia, ponieważ przyczynia się do efektu cieplarnianego, który powoduje ocieplenie całej planety.

Trzeba odnotować, że ocieplenie planety ma tendencję do akcentowania szkodliwych skutków dla zdrowia „prawdziwych” zanieczyszczeń atmosferycznych. To właśnie temu zanieczyszczeniu planteranemu próbuje zapobiec Protokół z Kyoto.

Smog

Smog jest żółtawą mgłą, pochodzącą z wymieszania zanieczyszczeń atmosferycznych (drobne cząsteczki i ozon). Mgła ta ogranicza widoczność w atmosferze, według definicji, którą podaje minister środowiska w Quebeku. W styczniu 2005 roku na przykład, jedno z kanadyjskich miast, Montreal, doświadczył najdłuższego epizodu smogu w swojej historii: dziewięć dni pod rząd.

Warstwa ozonowa a ozon przyziemny

Ozon przyziemny jest toksycznym zanieczyszczeniem. Nie należy go mylić ze słynną warstwą ozonową, która chroni nas przed promieniami słonecznymi. Ozon przyziemny tworzy się, kiedy tlenek azotu i lotne związki organiczne, które pochodzą z samochodów i przemysłu, przekształcają się pod wpływem działania promieni słonecznych i ciepła. Ozon, z cząsteczkami respirabilnymi, jest jednym z głównych składników smogu, który ma szkodliwe działanie dla zdrowia.

Samoloty a zanieczyszczenia

Nawet jeśli ich efektywność energetyczna znacznie się poprawiła w ciągu ostatnich lat, to samoloty przyczyniają się bardziej do zanieczyczenia atmosfery niż inne środki transportu. Z jednej strony, konsumują one więcej paliwa na kilometr i na osobę niż inne środki transportu. Z drugiej strony, fakt, iż wyrzucają one szkodliwe gazy wysoko w atmosferze, sprawia, że ich działanie jest jeszcze bardziej szkodliwe. A ponieważ konsumują one dużo paliwa przy startowaniu i lądowaniu, krótkie podróże, przy zachowaniu wszelkich proporcji, są najbardziej zanieczyszczające.
Stąd też na najkrótsze trasy bardziej ekologicznie jest wybrać pociąg albo nawet samochód. A najlepiej rower bądź własne nogi. Jeśli chodzi o podróże transoceaniczne, możemy zawsze zrekompensować tę emisję zanieczyszczeń organicznych załatwiając sobie „kredyt dwutlenku węgla” u organizacji, które inwestują w „zielone” projekty.

Ryzyko zetknięcia się z zanieczyszczeniami

Poddana długiemu kontaktowi z zanieczyszczeniami powietrza, cała populacja miejska jest określana jako grupa ryzyka; a przede wszystkim osoby żyjące w pobliżu wielkich dróg albo w okolicach przemysłowych. Ale, nie jesteśmy w stanie przewidzieć, kto będzie bardziej zagrożony na zachorowanie na daną chorobę: niektóre predyspozycje genetyczne również mogą być przyczyną.

W czasie ostrej ekspozycji, jak na przykład w okresie smogu, na przykład, osoby już dotknięte chorobami sercowo-naczyniowymi i przewlekłymi chorobami układu oddechowego, cukrzycą i grypą, albo takie, których układ immunitarny jest oslabiony, oraz osoby starsze, niemowlęta i dzieci, są bardziej zagrożone dolegliwościami zdrowotnymi.

U osób wrażliwych, ekspozycja na zanieczyszczenia atmosferyczne ma zwiększać aż o 22% do 32% ryzyko zachorowania na jakąkolwiek chorobę. Tak właśnie podsumowują badacze z Uniwersytetu Harward, którzy ujawnili swoje dane w 2006 roku, w czasie konferencji American Thoracic Society. Ich zdaniem, wzrost poziomu cząsteczek respirablinych zaledwie o 10 mikrogramów na metr sześcienny powietrza, w okresie jednego roku bądź dwóch lat, ma powodować więcej zgonów wśród osób dotkniętych cukrzycą, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, niewydolnością serca albo dolegliwościami zapalnymi, przede wszystkim reumatoidalnym zapaleniem stawów i toczniem.

Skutki zdrowotne zanieczyszczeń powietrza

Zanieczyszczenia szkodzą naszemu zdrowiu. Oto dowody. Społeczność naukowa jest dziś w zasadzie jednomyślna: zanieczyszczenia powietrza mają bardzo duży negatywny wpływ na nasze zdrowie. Są one, między innymi, przyczyną licznych przedwczesnych zgonów, pobytów w szpitalu, pojawiania się licznych chorób układu oddechowego oraz układu sercowo-naczyniowego, a także nowotworów.

Związek między zanieczyszczeniami powietrza a zdrowiem jest przedmiotem, któremu przygląda się świat naukowy przez lupę już od wielu lat. W 2020 roku, pewne głębokie badanie, opublikowane w prestiżowym przeglądzie naukowym The Lancet, przyjrzało się bardzo starannie badaniom nad tą kwestią, przeprowadzonym w okresie dwudziestu lat. Aż do 2002 roku, naliczono ponad 500 badań rocznie w tym temacie, na stronie internetowej PubMed, która gromadzi badania opublikowane w naukowych przeglądach medycznych na skalę całej planety. W 2005 roku, liczba ta otarła się o 1500! Wiele z tych badań było prowadzonych przez wiele lat, na grupach składających się nawet z kilku milionów osób.

Nie wszyscy umrą, ale uderzy to w każdego, opowiada La Fontaine w bajce Zwierzęta chore na dżumę. To samo można by powiedzieć o zanieczyszczeniach powietrza, które dotyczą wszystkich istot. Oczywiście, nie wszystkie osoby mające kontakt z zanieczyszczeniami zostaną dotknięte w tym samym stopniu.

Zobacz również:

Wpływ na zdrowie, odnotowywany w badaniach, jest dwojaki: na dłuższą metę, dla długiej ale niskiej ekspozycji; oraz na krótką metę, w następstwie czasowych, ostrych ekspozycji.

Naukowcy są jeszcze dalecy od zrozumienia mechanizmów fizjologicznych, które mogłyby wyjaśnić wykazane związki między zdrowiem a zanieczyszczeniem powietrza, a w szczególności w przypadku cząsteczek respirabilnych.

Jednakże, ustalono:

działanie oksydujące większości zanieczyszczeń powietrza, kiedy tylko przenikną do wnętrza organizmu ludzkiego;
różne reakcje zapalne, w szczególności w płucach, spowodowane są bądź przez określone toksyczne produkty chemiczne, bądź przez przeniknięcie cząsteczek respirabilnych do płuc;
zwiększenie lepkości krwi mogące prowadzić do tworzenia się skrzepów;
interferencja z mechanizmami obrony płucnej przeciwko bakteriom i wirusom, z powodu, między innymi, obecności drobnych cząsteczek, które mogą szkodzić normalnemu procesowi „oczyszczania” płuc;
zaburzenia rytmu serca oraz zwężanie średnicy naczyń krwionośnych.

Efekty długoterminowe

Ekspozycja na zanieczyszczenia atmosferyczne, nawet lekkie, ale przez długi okres, mogą przyczyniać się do zaostrzenia wielu dolegliwości:

choroby sercowo-naczyniowe, takie jak arterioskleroza;
choroby płucne, takie jak astma i przewlekły bronchit;
liczne nowotwory, w szczególności nowotwory płuc i pęcherza;
rozwój niewydolności płuc u dzieci;
większa skłonność do rozwijania różnych alergii.

Wielu specjalistów wierzy, że zanieczyszczenia powietrza mogą być jednym z czynników, które mogą wyjaśniać wzrost liczby przypadków alergii, czego jesteśmy świadkiem od kilku lat. Osłabienie układu odpornościowego oraz nieprzepuszczalności błony śluzowej (błony śluzowej żołądkowo-jelitowej, błony śluzowej jamy ustnej, błony śluzowej dróg oddechowych) również wchodzi w grę.

Skutki natychmiastowe

Wiele badań, które zostały przeprowadzone w ostatnich 30 latach, wykazało, że w okresie zaostrzonego zanieczyszczenia powietrza, i podczas kilku kolejnych dni, stwierdza się:

wzrost poziomu hospitalizacji, śmiertelności, zawałów serca oraz problemów płucnych.
zaostrzenie przewlekłych już istniejących chorób, sercowych (arytmia, angina, zawał serca, niewydolność serca) albo chorób układu oddechowego (przewlekła obturacyjna choroba płuc, infekcje oddechowe, ataki astmy).
pojawienie się podrażnień oczu oraz zapalenie błony śluzowej dróg oddechowych i oskrzeli.
oddychanie oraz aktywność w czasie wysiłku mogą stać się ciężkie.

Zanieczyszczenia powietrza a choroby

Badacze, których prace zostały opublikowane w The Lancet, podsumowali, iż wzrost zanieczyszczeń powietrza bezpośrednio powoduje wzrost liczby chorób sercowo-oddechowych oraz wzrost śmiertelności, który jest tym związany, jak również redukcję spodziewanej długości życia, która może osiągnąć nawet rok albo dwa lata.

Tytułem porównania, kobiety palące papierosy żyją o 1,4 roku mniej niż palący, a mężczyźni palący papierosy żyją średnio o 2,7 roku mniej niż ci, którzy nie palą, według ostatniego badania epidemiologicznego. Mimo wszystko, w praktyce, indywidualne ryzyko zachorowania albo zaostrzenia problemu zdrowotnego z powodu zanieczyszczeń powietrza, jest względnie słabe. Dlatego też, Światowa Organizacja Zdrowia oceniała, w 2002 roku, iż można przypisać 1,4% wszystkich przedwczesnych zgonów na świecie zanieczyszczeniom powietrza na zewnątrz, w środowisku miejskim.

Indywidualne ryzyko jest więc mniejsze niż to, które jest związane z innymi czynnikami, takimi jak nikotynizm, na przykład. Dlatego też, w Kanadzie, ocenia się, że zanieczyszczenia powietrza powodują 16 000 przedwczesnych zgonów rocznie, podczas gdy nikotynizm odpowiada za 45 000 przedwczesnych zgonów rocznie.

To, co niepokoi władze odpowiedzialne za zdrowie publiczne, to fakt, że zanieczyszczenia powietrza dotyczą wielkiej liczby osób, praktycznie całości populacji, a także fakt, że ekspozycja taka może trwać całe życie. Władze zdrowia publicznego zauważają również, że osoby, które są tym dotknięte, generalnie rzadko mogą wybierać, jakim powietrzem oddychają. Podczas gdy można wybrać czy palimy, czy nie, na przykład.

Dlatego też, absolutna liczba chorób oraz przedwczesnych zgonów, które wynikają z zanieczyszczenia powietrza, pozostaje duża. Proporcja relatywnie mała bardzo dużej liczby daje jednak w ostatecznym rozrachunku poważną liczbę...

A w końcu, nawet jeśli stężenia zanieczyszczeń są ekstremalnie niskie, skutki dla zdrowia ludzkiego mogą być zmierzone. Jeśli chodzi o ozon i o cząsteczki respirabilne, na przykład, badacze mówią, iż nie wiedzą, czy istnieje jakiś minimalny bezpieczny próg, poniżej którego zanieczyszczenia te nie powodują żadnych szkód w naszym zdrowiu.

Zanieczyszczenia powietrza a choroby serca

W przeciwieństwie do tego, co moglibyśmy myśleć, zanieczyszczenia powietrza powodują więcej zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych niż z powodu chorób układu oddechowego. Wiele chemicznych zanieczyszczeń toksycznych, tak samo jak ultradrobne cząsteczki w powietrzu, mogą w rzeczywistości dyskretnie dotrzeć do układu sercowo-naczyniowego i spowodować szkody wszelkiego rodzaju (zapalenia, oksydacja, arytmia serca), nawet jeśli przenikają do ciała w drodze oddychania.

Trzeba również wiedzieć, że choroby sercowo-naczyniowe zdarzają się częściej w populacji niż choroby układu oddechowego. To po części wyjaśnia fakt, że zanieczyszczenia powietrza powodują więcej zgonów związanych z chorobami serca.

w Holandii, roczna liczba przedwczesnych zgonów, przypisywanych zanieczyszczeniom powietrza, ma być dwukrotnie większa niż liczba zgonów spowodowanych wypadkami samochodowymi;
pewne badanie przeprowadzone we Francji, w Austrii i w Szwajcarii, stwierdziło, że dla tych trzech krajów, 6% całkowitej śmiertelności można przypisać zanieczyszczeniom powietrza. A to ma się równać 40 000 zgonów rocznie. Zanieczyszczenia te mają powodować każdego roku pojawienie się 25 000 nowych przypadków przewlekłego zapalenia oskrzeli u dorosłych (a także 300 000 przypadków bronchitu u dzieci); 500 000 napadów astmy oraz stratę ponad 16 000 000 dni pracujących;
w wielkim regionie Montrealu, w populacji 1 800 000 mieszkańców, 1 540 przedwczesnych zgonów jest przypisywanych zanieczyszczeniom powietrza każdego roku, jak podaje kanadyjska agencja zdrowia, Sante Canada.

Pośród nich, 400 zgonów jest związanych z okresami intensywnego zanieczyszczenia, a 1 140 z ekspozycją chroniczną;

każdy wzrost poziomu cząsteczek respirabilnych zaledwie o 10 mikrogramów na metr sześcienny powietrza, zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych o 12%, według badania przeprowadzonego przez American Heart Association. Inaczej mówiąc, życie w zanieczyszczonym mieście stwarza ryzyko dla zdrowia, które równa się 50% ryzyka, które się pojawia, kiedy żyjemy z osobą palącą papierosy.

Czytaj więcej:
Zanieczyszczenia powietrza szkodzą sercu
Zanieczyszczenia powietrza, pierwsza przyczyna zawału serca
Zanieczyszczenie powietrza i choroby sercowo-naczyniowe : Amerykańskie Stowarzyszenie Serca (AHA) bije znów na alarm

Statystyki zgonów spowodowanych zanieczyszczeniami

Według statystyk kanadyjskiej agencji zdrowia, w Quebeku, w mieście, gdzie mieszka 600 000 ludzi, 400 osób umiera każdego roku z powodu zanieczyszczeń powietrza. Niektóre osoby mówią, że są to statystyki oparte jedynie na modelach teoretycznych... Ale, ludzie naprawdę umierają!, mówi odktor Paul Lépine, La Maison de la Santé, Québec.

Oto kilka przykładów związków między zanieczyszczeniem powietrza a zdrowiem publicznym, ujawnionych w badaniu zamieszczonym w The Lancet:

w Augsburgu, niemieckim mieście, po okresie bardzo intensywnego smogu, badacze zaobserwowali na łonie populacji znaczący wzrost czynników ryzyka problemów sercowo-naczyniowych, takich jak zakłócenia rytmu serca, lepkość krwi oraz stężenie białka C-reaktywnego;
w Bostonie, w Stanach Zjednoczonych, rezultaty pewnego badania wykazały, że w czasie godzin i dni poprzedzających wzrost liczby przyjęć do szpitala z powodu zawału mięśnia sercowego, stężenie cząsteczek respirabilnych w powietrzu (PM2,5) było wyższe;
w Szwajcarii, badanie porównujące niektóre miasta pozwoliło wyciągnąć wniosek, iż problemy płucne oraz zapalenie oskrzeli były bardzo wyraźnie znacznie częstsze w tych miastach, gdzie stężenia cząsteczek respirabilnych, dwutlenku siarki oraz dwutlenku azotu były wyższe;
autorzy badania przeprowadzonego w Kanadzie i w Stanach Zjednoczonych stwierdzili, że rozwój funkcji płucnych dzieci był uszkodzony przez zanieczyszczenia powietrza: te, które przeprowadziły się z miasta zanieczyszczonego do miasta zdrowszego, doznały poprawy swojej sytuacji.

Ochrona przed zanieczyszczeniami

W obliczu zanieczyszczeń powietrza często się czujemy bezsilni... albo przyjmujemy je z niedowierzaniem. Mamy problemy ze zrozumieniem, że zanieczyszczenia powietrza mogą być rezultatem naszych małych codziennych gestów, takich jak wolne jeżdżenie samochodem albo kupowanie żywności importowanej z drugiego końca świata. Możemy również sobie powiedzieć, iż zależy ono od wielkiego przemysłu, którym przejmujemy się w niewielkim stopniu. A poza tym, zanieczyszczenia atmosferyczne przychodzą do nas często z innego kontynenu, przynoszone przez wiatr. Ale jest sposób, żeby przeciwdziałać!

Możemy ewidentnie unikać przebywania w zanieczyszczonym środowisku, tak bardzo jak to tylko możliwe. Ale, to nie zmienia faktu, że wszyscy jesteśmy na zanieczyszczenia atmosferyczne narażeni, w sposób nieunikniony, choć w różnym stopniu. Istnieją dwie wielkie metody pozwalające zminimalizować ich wpływ na zdrowie: albo wzmocnienie układu odpornościowego, albo konsumpcja antyoksydantów. Albo i to i to.

Wzmocnienie układu odpornościowego

Posiadanie silnego układu odpornościowego może zmniejszyć wrażliwość i ograniczyć zagrożenia związane z zanieczyszczeniami, według dietetyczki Caroline Trudeau, z Instytutu nutraceutyków i żywności funkcjonalnej (Institut des nutraceutiques et des aliments fonctionnels, INAF) przy uniwersytecie Laval w Quebeku.

Generalnie, zdrowy styl życia (aktywność fizyczna, kontrola stresu, dobrej jakości relacje międzyludzkie, wystarczająca ilość snu, etc.), a także zdrowe odżywianie – to wszystko przyczynia się do wzmacnania układu odpornościowego, wyjaśnia pani Caroline Trudeau. Jej zdaniem, powinniśmy sobie zapewnić wystarczające ilości kalorii oraz protein.

Równie ważne jest, aby nie przesadzać, zwłaszcza jeśli chodzi o tłuszcze, cukry oraz alkohol. Należy dawać przywileje odżywianiu tak zrównoważonemu, jak to tylko możliwe, włączając do diety dużo owoców i warzyw. Jest to jeden z najlepszych sposobów, aby zjadać odpowiednie ilości składników odżywczych, przede wszystkim witamin i minerałów, kontynuuje specjalistka od odżywiania.

Spożywanie antyoksydantów

Antyoksydanty znajdujemy przede wszystkim w owocach i w warzywach, a zwłaszcza w małych owocach: jagody, żurawina, maliny, truskawki, morwy, śliwki. Ze strony warzyw, mamy karczochy, szparagi, brokuły, czerwona kapusta, żółta papryka oraz ziemniaki, które zawierają ich bardzo dużo. I nie należy zapominać o roślinach strączkowych, szczególnie o białej fasoli.

Jak uważa pani Caroline Trudeau z Instytutu nutraceutyków i żywności funkcjonalnej, większe dawki antyoksydantów mogą pomóc w zwalczaniu stresu oksydacyjnego, spowodowanego przez zanieczyszczenia atmosferyczne, nawet jeśli dowody w tym temacie nie są jeszcze zupełnie jasne.

Jednym z najlepszych sposobów na zwiększenie swojej dziennej dawki antyoksydantów to jedzenie większej ilości warzyw i owoców, w szczególności tych najbardziej kolorowych: pomarańczowe, żółte, czerwone, fioletowe ... Idealnie jest je jeść kiedy są najświeższe i najmniej przetworzone, próbując konsumować nawet 10 porcji na dzień, podsumowuje pani Caroline Trudeau.

Nie rozumiemy jeszcze dobrze mechanizmów, które wiążą zanieczyszczenia, szczególnie drobne cząsteczki, z problemami zdrowotnymi. Podejrzewa się jednakże, że mają one oksydujące działanie, które może przyczyniać się do arteriosklerozy i uszkadzać DNA. Konsumpcja antyoksydantów może więc przynieść pewną ochronę przeciwko zanieczyszczeniom powietrza.

Zalecenia dla osób zagrożonych

Dla osób zagrożonych (osoby starsze, osoby dotknięte chorobami serca i przewlekłymi chorobami układu oddechowego, dzieci i niemowlęta) prezentujemy tutaj kilka zaleceń:

pozostać czujnym na ostrzeżenia władz zrowia publicznego dotyczące smogu;
unikać intensywnego wysiłku fizycznego w ciągu dni, kiedy poziom zanieczyszczeń jest największy, przede wszystkim w najbardziej krytycznych momentach dnia, pod koniec rana i po południu;
nadzorować symptomy, przystosować leki, a jeśli to konieczne, skonsultować się z lekarzem.

Zalecenia dla osób aktywnych fizycznie

nie unikać robienia ćwiczeń, o ile nie jest się przewlekłymi dotkniętym problemami układu oddechowego albo serca. Trening bowiem ma więcej zalet niż zanieczyszczone powietrze może spowodować szkód;
w mieście, trenować, o ile jest to możliwe, poza godzinami szczytu, idealnie wcześnie rano, zanim samochody nie opanują dróg; najlepiej daleko od centrum miasta;
jeśli wskaźnik zanieczyszczenia powietrza jest szczególnie wysoki, doradza się trening wewnątrz.

Jak zredukować zanieczyszczenia powietrza?

Różne organizacje publiczne zajmujące się kwestią środowiska, tak samo jak i organizacje cywilne, w tym Greenpeace, Equiterre albo Fundacja Davida Suzuki, proponują środki, które sami możemy zastosować, aby zredukować zanieczyszczenia atmosferyczne:

zredukować posługiwanie się samochodem, a tym bardziej w okresach alarmu dotyczącego smogu;
dawać przywileje transportowi miejskiemu, podwozić się wzajemnie, wybierać transport aktywny, taki jak marsz, rower, rolki, etc.;
zachowywać swój samochód w dobrym stanie i przestrzegać zasad ekologii: respektować ograniczenia prędkości, nie przyśpieszać zbyt gwałtownie, unikać w zimie zbyt długiego ogrzewania samochodu;
wybierać system ogrzewania w domu, który nie wymaga używania paliw kopalnych;
unikać ogrzewania drewnem w domu;
dbać o dobrą izolację w domu;
kupować raczej produkty lokalne, zamiast tych, pochodzących z zagranicy, co pozwala oszczędzać energię (mniejszy transport, mniej opakowań);
zrekompensować swoją osobistą produkcję gazu cieplarnianego (samochód i podróż samolotem, na przykład) sadząc drzewa (które przechwytują i utwierdzają dwutlenek węgla, albo kupując „kredyt węglowy”. Taki kredyt węglowy można dostać w „zielonych organizacjach”, które zainwestują nasze pieniądze w projekty pozwalające zredukować produkcję gazu cieplarnianego, takie jak energie odnawialne, skuteczność energetyczna, rekuperacja i stosowanie metanu, sadzenie lasów, sekwestracja dwutlenku węgla, etc.). Kupując kredyt węglowy, sprawiamy, że mniej gazu cieplarnianego jest wyzwalanego do atmosfery, co może zrównoważyć naszą osobistą produkcję dwutlenku węgla, na przykład.

Narażone na kontakt z tymi samymi zanieczyszczeniami, które osoby najbardziej ryzykują zachorowaniem na daną chorobę? Nie wiemy. Nie możemy więc interweniować bezpośrednio, u danej osoby. Ale możemy zrobić coś w skali miast. Jeśli urządzimy nasze miasta inaczej, w szczególności jeśli chodzi o transport, możemy zmniejszyć zanieczyszczenia. A zapewni to nam również inne zalety: mieszkańcy miast będą bardziej aktywni, mniej otyli, i będzie mniej wypadków drogowych!

Nie można jednakże zrzucać całej odpowiedzialności na obywatela. Rząd i przemysł powinny również współpracować. Istnieją rozwiązania. Chodzi o to, aby znaleźć wolę polityczną. Ale opinia publiczna powinna wywierać naciski, z jednej strony na zarządzających, z drugiej poprzez swoje wybory konsumenckie.

Wszystkie rodzaje sukcesów udowadniają, że warto jest działać, niezależnie czy działanie jest kolektywne, czy też indywidualne. Przykłady?

Zakazano używania węgla w Dublinie w 1990 roku. Od tamtej pory, poziom śmiertelności związany z chorobami płucnymi i sercowo-naczyniowymi zmniejszył się o 15,5% i 10,3% odpowiednio, co pozwala uniknąć śmierci ponad 350 osób każdego roku.
Jak również, w czasie Igrzysk Olimpijskich w Atlanta, w Stanach Zjednoczonych, zamknięto niektóre ulice, ulepszono transport miejski i poproszono mieszkańców miasta o rzadsze używanie samochodów. Rezultat: ruch drogowy w porannej godzinie szczytu zmniejszył się o 23%, stężenie ozonu o 28%, a ostre przypadki astmy spadły o 44%!
A w końcu, w czasie edycji w 2005 roku Dnia bez samochodu, w Montrealu, zamknięcie niektórych dróg, w czasie TYLKO jednego dnia, zredukowało o 90% poziom tlenku azotu (NO) oraz tlenku węgla (CO) w atmosferze.

Biopaliwa: etanol, biodiesel, olej „frytkowy”

Zielone paliwa, pochodzące z materii roślinnej, mogą się przyczynić do redukcji zanieczyszczeń powietrza w sposób znaczący, aż do 70%, jeśli chodzi o gaz cieplarniany. W 2004 roku, prezentowały one zaledwie 3% benzyny konsumowanej na całym świecie, ale są one coraz popularniejsze. Ich produkcja podwoiła się w latach 2002-2007, i powinna jeszcze się podwoić pod koniec 2011 roku. Rząd kanadyjski zarządził dorzucanie 5% etanolu do benzyny od 2010 roku, w Stanach Zjednoczonych, 20% ropy powinno być zastąpione przez biopaliwa przed 2020 rokiem, a Komisja Europejska planuje 8% w 2015 roku.

W Brazylii, etanol, produkowany z trzciny cukrowej, zaspokoił w 2004 roku aż 44% zapotrzebowania na paliwo wszystkich samochodów typu nie diesel. A dzisiaj, 70% samochodów sprzedawanych w Brazylii jest wyposażonych w technologię „flex fuel”, opracowaną w tym kraju, która pozwala używać benzyny bądź etanolu, wszystko jedno w jakich proporcjach.
|
Biodiesel, który bez problemu może zastąpić tradycyjnego diesla, jest po prostu olejem roślinnym, z którego wyciągnięto 10% gliceryny, którą zawiera on naturalnie. Miesza się go generalnie z dieslem klasycznym, w proporcjach od 5% do 30%. W Niemczech, używa się czystego biodiesla, a w Austrii, produkuje się go ze zużytego oleju roślinnego, głównie z oleju do smażenia. Produkcja biodiesla w Europie została pomnożona dwudziestokrotnie w latach 1992-2002. Z drugiej strony, widzimy jak praktycznie wszędzie na całym świecie majsterkowicze nanoszą lekkie zmiany w swoich dieslach i jeżdżą bezpośrednio na zużytym oleju roślinnym (i darmowym!).

Wady i zalety biopaliw

Jak podaje raport Organizacji Narodów Zjednoczonych, mimo potencjalnych korzyści, powinniśmy używać biopaliw z dużą ostrożnością. Na przykład, jeśli nie jest to dobrze zaplanowane, masywna produkcja etanolu z kukurydzy może się okazać katastroficzna, zarówno z punktu widzenia społecznego, jak i środowiska. Może ona bowiem przyczynić się do wycinania lasów, do erozji gleb oraz do wypłukiwania składników odżywczych. Może ona również sprowokować generalną podwyżkę cen żywności, szczególnie w biednych krajach, z powodu redukcji terenów rolniczych, przeznaczonych do produkcji jedzenia.

Poza tym, naukowcy nie zgadzają się co do efektywnoście energetycznej etanolu wyprodukowanego z kukurydzy. Ale według niektórych badaczy, produkcja etanolu może wymagać generalnie więcej energii (uprawa kukurydzy, środki nawożące, pestycydy, transport, przetwarzanie, etc.), niż to, co uzyskujemy w ostatecznym rozrachunku.

Wielu ekspertów, w szczególności w Europie, uważa, że powinniśmy sprzyjać produkcji biopaliw określanych jako druga generacja, pochodzących z materii takiej jak drewno i słoma (materie lignocelulozowe). Według organizacji ekologicznej Greenpeace, produkcja biopaliw powinna opierać się na uprawach, które nie wyrządzają szkody aktualnym ekosystemom, nie zagrażają bioróżnorodności i nie są konkurencją dla upraw przeznaczonych do produkcji żywności.

Czytaj więcej: Zanieczyszczenia: CO2 działa bezpośrednio na komórki