Zanieczyszczenia powietrza w Polsce a ryzyko chorób zatok przynosowych

Dolnośląskie, opolskie, śląskie oraz kujawsko-pomorskie należą do najbardziej zanieczyszczonych województw w Polsce. Substancje obecne na tych terenach mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie zatok przynosowych – wynika z raportu „Wpływ zanieczyszczeń powietrza na występowanie zapaleń błony śluzowej nosa i zatok przynosowych” przygotowanego w ramach XI edycji ogólnopolskiej kampanii „Zdrowe Zatoki”.

Analiza została opracowana na podstawie danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Jak wynika z raportu oraz danych GIOS, za najczystsze województwa pod względem poziomu zanieczyszczeń powietrza można uznać podlaskie, warmińsko-mazurskie, zachodnio-pomorskie (z wyjątkiem Szczecina), pomorskie (z wyjątkiem Trójmiasta) oraz lubelskie (z wyjątkiem Lublina).

Jedną z niebezpiecznych dla ludzkich dróg oddechowych substancji, powszechnie spotykanych w powietrzu na terenie większości miast w prawie wszystkich województwach, jest pył zawieszony PM10, na powierzchni którego przenoszone są toksyczne związki chemiczne niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego, takie jak: metale ciężkie (arsen, nikiel, kadm, ołów), dioksyny i furany oraz WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne). 

Średnie stężenia roczne tych związków chemicznych w powietrzu wskazały, że aż w 21 badanych strefach przekroczono dopuszczalny poziom ich tolerancji (>20%) ponad dwukrotnie – średnio ok. 46%, tym samym kwalifikując te tereny do klasy czystości powietrza typu C.). Natomiast w każdym z województw znalazły się obszary przekraczające normy dobowe stężeń PM10. Wśród badanych aglomeracji klasę A uzyskały wyłącznie 4 miasta: Olsztyn, Białystyok, Koszalin oraz Legnica.

W przypadku aglomeracji bydgoskiej, górnośląskiej, krakowskiej, lubelskiej, łódzkiej, poznańskiej, szczecińskiej, trójmiejskej, warszawskiej, oraz wrocławskiej odnotowano przekroczenie dopuszczalnego poziomu stężenia PM10 w powietrzu. Podobnie, normy zostały przekroczone dla takich miast jak Częstochowa, Gorzów Wielkopolski, Kielce, Radom, Rzeszów czy Toruń.

Jeżeli zaś chodzi o pył zawieszony PM2,5, raport Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska zaklasyfikował blisko 40% powierzchni badanych stref Polski do klasy czystości powietrza A, w których nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnych norm stężenia badanej substancji. 

W raporcie wskazano również najczystsze regiony. Łącznie w Polsce znajdują się 23 parki narodowe i planowane jest otworzenie kolejnych trzech. Oprócz tego na terenie Polski znajduje się 121 parków krajobrazowych oraz blisko 1500 rezerwatów o łącznej powierzchni 165 000 hektarów (0,5% powierzchni kraju). Poniższa mapa (ryc. 10) prezentuje rozmieszczenie parków narodowych oraz krajobrazowych.

Ich obszary, niezależnie od województwa, stanowią obszar objęty ochroną i szczególną troską o zachowanie walorów przyrodniczych.

Zwiększone ryzyko zapalenia zatok przynosowych

Błona śluzowa nosa pomimo, ze jest przystosowana do kontaktu ze zmiennymi i szkodliwymi dla dróg oddechowych czynnikami środowiskowymi, często ulega uszkodzeniu. Zanieczyszczenia chemiczne również przyczyniają się do uszkodzenia błony śluzowej dróg oddechowych i zwiększają ryzyko zapalenia zatok przynosowych, alergii i astmy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Wyjątkowo szkodliwe są pyły, w tym pył zawieszony PM10, którego podwyższony poziom odnotowano na terenie większości województw i w prawie wszystkich największych miastach. Pyły oddziałują szkodliwie przede wszystkim na zdrowie ludzkie, przedostając się do organizmu człowieka poprzez drogi oddechowe lub pośrednio przez układ pokarmowy, kiedy spożywana jest skażona żywność (szczególnie dotyczy to metali ciężkich). Najbardziej toksyczne są pyły emitowane przez hutnictwo miedzi, cynku, ołowiu i aluminium, nieco mniej toksyczne są pyły pochodzące z hutnictwa żelaza, przemysłu gumowego, celulozowego, nawozów sztucznych, farb i lakierów.

–Raport, który opracowaliśmy w ramach XI edycji kampanii „Zdrowe Zatoki”, analizuje bardzo szczegółowo problem zanieczyszczenia powietrza, które w znaczący sposób zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia chorób zatok przynosowych. Przygotowując materiał badawczy, prześledziliśmy skalę zanieczyszczenia powietrza w różnych regionach Polski. Wyniki, jakie udało nam się uzyskać, niestety prowadzą do pesymistycznych wniosków – powiedział dr Piotr Rapiejko, specjalista otolaryngolog, członek Rady Programowej ogólnopolskiej kampanii „Zdrowe Zatoki” oraz autor medycznej części raportu. – Mamy nadzieję, że raport przyczyni się do dyskusji w środowisku mediów, lekarzy i społeczności lokalnych. Wierzę, że zdamy sobie sprawę z realnego zagrożenia i podejmiemy kroki w celu poprawy tej niebezpiecznej dla naszego zdrowia sytuacji – dodaje dr Rapiejko.

****
Celem raportu „Wpływ zanieczyszczeń powietrza na występowanie zapaleń błony śluzowej nosa i zatok przynosowych” była analiza poziomu zanieczyszczenia substancjami wpływającymi na występowanie zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. W badaniu zostały przeanalizowane szczegółowe wyniki pomiarów przeprowadzonych przez GIOS w 2010 roku w odniesieniu do następujących zanieczyszczeń: dwutlenek siarki SO2, dwutlenek azotu NO2, tlenek węgla, benzen C6H6, ozon O3, pył zawieszony PM10, pył PM2,5. Opisane zostały także tzw. Zielone Płuca Polski – regiony charakteryzujące się najczystszym powietrzem.

Analizie zostały poddane dane dotyczące zanieczyszczenia powietrza w 16 województwach oraz 19 aglomeracjach miejskich obejmujących miasta liczące powyżej 100 tysięcy mieszkańców. W pierwszej kolejności przedstawiono poziom zanieczyszczenia poszczególnymi substancjami w odniesieniu do województw i głównych aglomeracji. Zaliczenie strefy (województwa lub aglomeracji miejskiej) do klasy C lub B wynika z wystąpienia przekroczeń odpowiedniej wartości kryterialnej stężeń substancji na określonym obszarze strefy i nie powinno być utożsamiane ze złą oceną jakości powietrza na terenie całej strefy. Część danych uwzględnionych w analizie była dostępna dla średnich rozkładów rocznych, a część dla rozkładów dobowych.

Raport został przygotowany przez dra n. med. Piotra Rapiejko, specjalistę-otolaryngologa z Kliniki Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, członka rady programowej kampanii „Zdrowe Zatoki” i Wojciecha Ciemniewskiego, analityka firmy Combine.pl. Pełna wersja raportu jest dostępna na stronie: http://www.zdrowezatoki.pl/XIedycja/

Kampania „Zdrowe Zatoki”, pod patronatem marki Ibuprom Zatoki, jest realizowana od 2003 roku. Celem akcji jest podniesienie świadomości Polaków nt. specyfiki zapalenia zatok przynosowych i metod jego rozpoznawania, zwrócenie uwagi na konieczność podejmowania działań profilaktycznych oraz stosowania właściwej diagnostyki i leczenia. Ta wiedza pozwala uniknąć groźnych powikłań. Jest to jedyna kampania, która tak wnikliwie porusza zagadnienia związane z problemami bólów i zapalenia zatok.

Nad merytorycznym przebiegiem kampanii czuwa Rada Programowa, którą tworzą prof. dr hab. med. Dariusz Jurkiewicz, Kierownik Kliniki Otolaryngologicznej WIM CSK MON w Warszawie, dr n. med. Piotr Rapiejko specjalista otolaryngolog. Konsultacje w zakresie badań termowizyjnych prowadziła prof. dr  hab. med. Anna Jung, prezydent Europejskiego Towarzystwa Termologicznego oraz prezes Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Termograficznej w Medycynie.