Zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej oka

Błona naczyniowa, dawniej nazywana jagodówką, składa się z trzech części: tęczówki i ciała rzęskowego, które stanowią przedni odcinek oraz naczyniówki, która tworzy tylny odcinek błony naczyniowej. Podstawową rolą tęczówki jest kontrola regulacji ilości światła padającego na siatkówkę.

Funkcję przesłony może pełnić dzięki obecności mięśni gładkich tęczówki – rozwieracza i zwieracza źrenicy. Tęczówkę budują ułożone względem siebie koncentrycznie: pierścień mniejszy i pierścień większy tęczówki. W jej centrum znajduje się źrenica. Mówiąc o zapaleniach przedniego odcinka błony naczyniowej oka nie można też zapomnieć o zrębie tęczówki. Struktura ta bowiem zawiera między innymi fibroblasty, makrofagi i mastocyty, które biorą udział w procesach zapalnych oka.

Ciało rzęskowe umiejscowione jest pomiędzy nasadą tęczówki a rąbkiem zębatym. Składa się z części sfałdowanej, którą tworzy mięsień rzęskowy i wieniec wyrostków rzęskowych oraz części płaskiej – obrączki rzęskowej. Jakie są ich funkcje? Mięsień rzęskowy odpowiada za czynność akomodacyjną, natomiast wyrostki rzęskowe wydzielają ciecz wodnistą oka, która utrzymuje napięcie gałki ocznej i odżywia nieunaczynione struktury oka.

Niezależnie od tego czy zapalenie obejmuje przedni czy tylny odcinek błony naczyniowej może mieć ono charakter ostry (trwa do 3 miesięcy), podostry (nawrotowy z zaostrzeniami) lub przewlekły (trwa ponad 3 miesiące). Podobne są także czynniki wywołujące zapalenie. Mogą to być czynniki zakaźne (np. bakteryjne, wirusowe, grzybicze) lub niezakaźne (np. urazy, reakcje immunologiczne związane z chorobą układową). Niekiedy przyczyny powstania ogniska zapalnego nie są znane. Wówczas mówi się o czynnikach idiopatycznych, które mogą być swoiste (charakterystyczne dla danej jednostki chorobowej) lub nieswoiste. Te ostatnie występują aż w ¼ przypadków zapaleń błony naczyniowej oka. Zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej przeważnie mają charakter nieziarninujący, który cechuje się bólem i zaczerwienieniem oka oraz nadwrażliwością na światło. W przeprowadzanych badaniach stwierdza się drobne osady na śródbłonku rogówki oraz wysięk komórkowy w przedniej komorze i przedniej części ciała szklistego. W przeciwieństwie do zapalenia ziarninującego początek jest ostry.

Zapalenia dotyczące przedniego odcinka obejmują tęczówkę i część sfałdowaną ciała rzęskowego. W przypadku ostrego zapalenia występuje triada objawów, do których zalicza się: zaczerwienienie, ból oka i światłowstręt. Ponadto szpara powiekowa ulega zwężeniu, źrenica słabo reaguje na światło, a ostrość wzroku szybko ulega pogorszeniu. Dochodzi również do przymglenia cieczy wodnistej przez obecność komórek zapalnych i ropnego wysięku w komorze przedniej oka. Zwiększona liczba komórek w płynie komorowym i zwiększona ilość włóknika przyczyniają się też do powstania osadów komórkowych na tylnej powierzchni rogówki. Wysięk zapalny powoduje dodatkowo pojawienie się zlepów między powierzchnią soczewki i tęczówki, które następnie przekształcają się w zrosty tęczówkowo-spojówkowe.

Zobacz również:

Często ostre zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej związane są z antygenem HLA-B27. W zależności od rasy genotyp ten występuje u 1,4-8% zdrowej populacji i predysponuje do występowania zapalenia o nawracającym przebiegu. Zwykle zmiany w obrębie narządu wzroku pojawiają się w przebiegu przewlekłych chorób autoimmunologicznym, takich jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, zespół Reitera, łuszczycowe zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie jelit czy choroba Crohna. Objawy okulistyczne występują u ok. 30% chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK). Zapalenie jest na ogół jednostronne o ciężkim przebiegu. Charakterystycznymi cechami są: wysięk w komorze przedniej oka i ciele szklistym, rozległe zrosty tylne oraz liczne, drobne osady na powierzchni rogówki. W zespole Rittera zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej dotyczy ok. 10-20% chorych. W pozostałych schorzeniach ostre zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej występują rzadziej.

Nie każde ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej jest jednak związane z antygenem HLA-B27. Przykładem może być przełom rzęskowo-jaskrowy, zapalenie soczewkowopochodne i zapalenie wirusowe. Objawy ze strony narządu wzroku w przebiegu przełomu rzęskowo-jaskrowego to przede wszystkim znaczny dyskomfort i pogorszenie ostrości widzenia. Dolegliwości te są spowodowane podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, które powoduje obrzęk rogówki i poszerzenie źrenicy. Wpływ na zdolność widzenia ma również przymglenie płynu komorowego. Ponadto w przebiegu choroby może dojść do pojawienia się ognisk zanikowych w obrębie tęczówki. Soczewkowopochodne zapalenie błony naczyniowej jest najprawdopodobniej związane z reakcją immunologiczną na białka własnej soczewki, na skutek ich kontaktu z płynem komorowym. Do takiej sytuacji może dojść np. w wyniku urazu. Objawy choroby pojawiają się zwykle nagle i są to: przekrwienie tęczówki, osady na rogówce, podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, wysięk ropny w komorze oka oraz zrosty tęczówkowo-soczewkowe. Do wirusowego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej dochodzi w połowie przypadków półpaśca ocznego i niemal u wszystkich chorych z zapaleniem rogówki w przebiegu zakażenia wirusem opryszczki zwykłej.

Zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej oka o przewlekłym przebiegu cechuje się mniej nasilonymi objawami. Nie występuje w nim ból i zaczerwienienia oka, a spadek ostrości widzenia jest bardzo powolny, przez co trudno zauważalny. W badaniach widoczny jest obrzęk zrębu tęczówki z ogniskami zaniku oraz pojedyncze lub mnogie guzki Koeppego i Busacca. Przewlekłe zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej u dzieci najczęściej jest związane z idiopatycznym młodzieńczym zapaleniu stawów (IMZS). Na jego wystąpienie szczególnie narażone są dziewczynki z pojedynczostawową postacią IMZS. Do przewlekłego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej predysponuje też obecność przeciwciał przeciwjądrowych.

Zapalenie przeważnie zajmuje początkowo jedno oko, jednak z czasem (po ok. roku) przechodzi w postać obuoczną. Poza objawami charakterystycznymi dla omawianego zapalenia mogą pojawić się powikłania w postaci wtórnej jaskry, zaćmy wikłającej czy zniekształcenia źrenicy. Jednostronnie występujące zmiany są natomiast charakterystyczne dla heterochromicznego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej Fuchsa. W przebiegu schorzenia często obserwowany jest jaśniejszy kolor tęczówki, na skutek zaniku zrębu tęczówki z częściowym zanikiem blaszki nabłonka barwnikowego. Zmianie ulega cały rysunek tęczówki. Mogą też pojawić się osady pokrywające tylną powierzchnię rogówki i zmętnienie ciała szklistego. Chory zwykle nie odczuwa żadnych dolegliwości ze strony narządu wzroku.

Źródła:
Niżanowska M.H.: Okulistyka. Podstawy Kliniczne. PZWL, Warszawa 2007.

Autor: Marta Grochowska

Polecamy również:
Zapalenia tylnego odcinka błony naczyniowej oka na tle infekcyjnym
Leczenie zapaleń błony naczyniowej oka