Zapobieganie utracie wzroku

Niedowidzenie to coraz poważniejszy problem starzejących się społeczeństw - szacuje się, że dolegliwość ta u osób dorosłych jest głównie związana ze starzeniem się (35%) oraz z chorobą (26%).

AMD Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (ang. Age-related Macular Degeneration) jest pierwszą przyczyną ślepoty u ludzi dorosłych po pięćdziesiątym roku życia. Atakuje ono centrum siatkówki, które nazywane jest plamką żółtą. To właśnie w plamce żółtej zachodzi wyraźne widzenie przedmiotów i kolorów.

Kiedy plamka żółta ulega zniszczeniu, widzenie centralne staje się coraz bardziej niewyraźne. Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem dotyka więc jakości życia w sposób bardzo znaczący. Wyobraźcie sobie, że utraciliście wyraźne widzenie. Postrzegasz światło, jesteś w stanie się przemieścić, ale czytanie... zapomnij!

Retinopatia barwnikowa to inna postać zwyrodnienia plamki żółtej. Jest to genetyczny wariant zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem, dokładniej mówiąc. Na nieszczęście, nie znamy metod na uleczenie tej choroby. Możemy co najwyżej spowolnić nieco jej rozwój.

Katarakta

Katarakta jest innym zwyrodnieniem oka, bardzo częstym i charakteryzującym się zmętnieniem soczewki (soczewki oka). W przeciwieństwie do zwyrodnienia plamki żółtej, kataraktę leczy się chirurgicznie.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka AMD oraz katarakty są bardzo wyraźnie takie same:

wiek: ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem wzrasta w sposób znaczący po 50 roku życia, podczas gdy ryzyko katarakty starczej objawia się przede wszystkim po siedemdziesiątce;
nikotynizm: jedyny udowodniony czynnik prognostyczny;
przypadki w rodzinie: ryzyko AMD jest większe czterokrotnie, jeśli brat lud siostra są tą chorobą dotknięci. Dwadzieścia procent przypadków ma być przypadkami rodzinnymi;
nadciśnienie tętnicze: zwiększa zagrożenie zwyrodnieniem plamki żółtej związanym z wiekiem o 1,26;
ekspozycja na słońce (UV);
leczenie: niektóre terapie, takie jak długa kortykoterapia, mają zwiększać zagrożenie kataraktą;
choroby: cukrzyca oraz niektóre choroby metaboliczne dotykają zdrowia soczewki oka;
odżywianie: niedożywienia albo dieta uboga w owoce i warzywa kolorowe. Dieta bogata w produkty spożywcze o wysokim indeksie glikemicznym jest również faktorem ryzyka (białe mąki, skrobia, cukry, etc.).

Narzędzia prewencji

Aby zachować zdrowie oczu najdłużej, jak to możliwe, nie należy czekać, aż zacznie się rozwijać zwyrodnienie. Zacznij już teraz troszczyć się o swoje oczy. Oto więc środki prewencji przeciwko niektórym dolegliwościom degeneracyjnym oka.

Okulary przeciwsłoneczne pozostają najlepszą ochroną przeciwko promieniowaniu UV.

Niektóre substancje, w produktach spożywczych albo w suplementach, mogą również zapobiec zwyrodnieniu siatkówki oraz katarakcie.

Luteina (i zeaksantyna)

Luteina i zeaksantyna, dwa karotenoidy (kolorowe pigmenty roślinne), są szczególnie skoncentrowane na poziomie plamki żółtej, w siatkówce. Te dwa karotenoidy mają działać jak filtry i chronić głównie przez szkodami wyrządzonymi przez światło niebieskie. Na poziomie epidemiologicznym, został ustalony odwrotny związek między koncentracją tych karotenoidów we krwi oraz prewalencją zwyrodnienia plamki żółtej.

Inaczej mówiąc, im więcej spożywasz źródeł tych karotenów, tym mniej jesteś zagrożona/y rozwinięciem się zwyrodnienia plamki żółtej. Suplementy luteiny i zeaksantyny wydają się odgrywać pewną rolę w prewencji problemów siatkówki, ale ich działanie lecznicze nie zostało udowodnione. Natomiast, według badania opublikowanego w Optometry 2000, większe dawki (40mg/dzień przez 9 tygodni i 20mg/dzień następnie, w sumie przez 26 tygodni), doprowadziły do znaczącego polepszenia widzenia u pacjentów cierpiących na potwierdzone zwyrodnienie siatkówki.

Zobacz również:

W innym badaniu tego rodzaju wzięło udział dwóch uczestników. Projekt ten miał określić działanie dawki 30 mg wolnej luteiny na dzień. W okresie od 20 do 40 dnia, zdolność oka do filtrowania niebieskiego światła wzrosła. Efekt ten osiągnął pułap po około 50 dniach.

Światło niebieskie i, na odwrót, zdolność oka do chronienia się przed nim, są ważnymi czynnikami ryzyka w rozwijaniu się zwyrodnienia plamki żółtej. Zalecane dawki luteiny różnią się w zależności od autora i zmieniają się w granicach między 6 mg i 12 mg na dzień jako prewencja, oraz aż do 40 mg jako leczenie (leczenie, które pozostaje, na ten moment, kwestią niepewną).

Luteina i zeaksantyna mogą również pomóc w prewencji katarakty (od 20% do 50%).

Źródła pokarmowe luteiny i zeaksantyny

Warzywa ciemnozielone są tymi, które zawierają najwięcej luteiny. Odnotujmy, że większość aktualnych danych nie rodziela luteiny i zeaksantyny.

Zawartość luteiny i zeaksantyny w niektórych produktach spożywczych
Produkt spożywczy	Porcja (250 ml)	Ilość
Gotowana zielona kapusta włoska	130 g	24 mg (zea.: 0,224 mg*)
Gotowany szpinak	180 g	20 mg (zea.: 0,322 mg*)
Letnie kabaczki gotowane	180 g	4 mg
Zimowe kabaczki gotowane	205 g	3 mg
Brokuły	156 g	2 mg (zea.: 0,023 mg*)
Zielony groszek konserwowy	170 g	2 mg (zea.: 0,058 mg*)
Kukurydza konserwowa	256 g	2 mg (zea.: 0,686 mg*)

Źródła :
USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 16. Lutein + zeaxanthine (mcg) Content of Selected Foods per common Measure, sorted by nutrient content..
* USDA Nutrient Data Laboratory. Agricultural Research Service. Zeaxanthin Content of Selected U.S. Foods - 1998.

Witamina C

Witamina C w suplementach jest bardzo silnym antyoksydantem. Soczewka oka jest tkanką ciała, która zawiera jej najwięcej. Wydaje się, że używanie witaminy C może pomóc w zapobieganiu katarakcie. Mówimy tutaj o dawce 500 mg na dzień, idealnie z innymi antyoksydentami, takimi jak witamina E i betakaroten.

Jeśli chodzi o karoteny, najlepiej jest dostarczać organizmowi wiele rodzajów tych związków, takich jak likopen z pomidora, kapsaksantyna z papryki, betakaroten z marchewki i ze słodkich ziemniaków, etc. W produktach spożywczych, te antyoksydacyjne molekuły zwiążą się z innymi, co pomnoży ich działanie.

Omega-3

Spożywanie kwasów tłuszczowych omega-3 pochodzenia morskiego (EPA i DHA) może również zredukować ryzyko zachorowania na zwyrodnienie plamki żółtej.

Inne składniki odżywcze

Selen, cynk, witamina B2 oraz flawonoidy (alias rośliny o wysokim potencjale antyoksydacyjnym, takie jak jagody albo gingko, etc.) mogą również odegrać pewną rolę.

Słynne badanie AREDS

Być może widziałaś/eś już na półkach sklepowych suplementy noszące wzmiankę „AREDS”? AREDS (Age-Related Eye Disease Study) jest ważnym badaniem, które oceniło wpływ różnych czynników na choroby oczu związane z wiekiem. W czasie tego badania, pacjenci zażywali codziennie suplementy zawierające 15 mg betakarotenu, 500 mg witaminy C, 400 UI witaminy E, 400 µg selenu oraz 80 mg cynku elementarnego.

Stosując te suplementy w okresie średnio przez 6,3 roku, uczestnicy badania byli lepiej chronieni o 28% w stosunku do grupy zażywającej placebo. Na nieszczęście, suplementy sprzedawane pod szyldem AREDS zawierają generalnie dawki o wiele niższe niż te w badaniach.

To samo badanie pozwoliło na ocenę różnych innych czynników ryzyka degeneracji oka. Rezultaty pokazują, że redukcja ciężaru glikemicznego produktów spożywczych zmniejsza zagrożenie rozwojem zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. U tych, którzy mają dietę bogatszą w produkty o wysokim indeksie glikemicznym (produkty rafinowane, białe mąki, cukier oraz produkty skrobiowe), ryzyko zachorowania na AMD było większe o 49% w porównaniu do tych, którzy mają dietę o niższym ciężarze glikemicznym (więcej owoców i warzyw, mniej produktów skrobiowych).

Podejmujmy więc zalecane dawki:

Luteina i zeaksantyna: co najmniej 6 mg, idealnie 12 mg i więcej.
Witamina C: 500 mg na dzień.
Witamina E: od 200 UI do 400 UI pochodzenia naturalnego (d-alfa tokoferol), idealnie mieszanka różnych tokoferoli.
Cynk: 30 mg.
Witamina B2: od 10 mg do 25 mg.
Selen: 200 mg.
Miedź: 2 mg.
Omega-3 z ryb: 600 mg (EPA i DHA). W przypadku siatkówki, wydaje się, że kwas DHA jest ważniejszy, ale trzeba to jeszcze potwierdzić.
Karotenoidy różne: przede wszystkim, jedzenie produktów spożywczych zawierających te związki. I nie zapomnijcie o zredukowaniu konsumpcji produktów spożywczych o wysokim indeksie glikemicznych, a także o zjadaniu większych ilości warzyw i owoców.