Zęby mądrości nowym źródłem komórek macierzystych?

Zęby mądrości to dla większości ludzi uciążliwy kłopot, którego w końcu i tak trzeba się pozbyć. Jednak wyniki badania opublikowanego 17 września w periodyku Journal of Biological Chemistry wykazują, iż zęby mądrości są cennym źródłem tkanek mogących posłużyć do tworzenia komórek macierzystych — każdy człowiek nosi zatem ze sobą swój własny magazyn komórek macierzystych, z którego będzie mógł kiedyś skorzystać.

Przełomowe badania z 2006 roku wykazały, że poprzez pobudzenie aktywności czterech genów w dorosłych komórkach może „przeprogramować” je z powrotem do stanu komórek macierzystych; z biologicznego punktu widzenia, te pobudzone pluripotencjalne komórki macierzyste są prawie identyczne do pierwotnych komórek zarodkowych, co stwarza nowe potencjalne możliwości leczenia komórkami macierzystymi, przez co pacjentów można by było leczyć ich własnymi komórkami.

Jednak pomimo obietnic tworzenie indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych (iPS, ang. induced-pluripotent stem cells) nie jest proste; skuteczność przeprogramowywania jest niska i różni się wśród komórek mogących służyć do generowania iPS, co wymaga z kolei dużych ilości komórek „zaczynowych”(ang. "starter" cells), często sprawiających trudności w ich pobraniu (niestety najłatwiejsze do pobrania komórki skóry wykazują niską skuteczność przeprogramowywania).

W tej chwili sytuacja ta zmienia się, gdyż zespół japońskich naukowców z National Institute of Advanced Industrial Science and Technology prawdopodobnie odkrył idealne źródło: zęby trzonowe trzecie, powszechnie znane jako zęby mądrości.

Miękka miazga w środku zęba zawiera populację komórek znanych jako mezenchymalne komórki macierzyste, podobne do tych znajdujących się w szpiku kostnym stanowiącym powszechne źródło komórek macierzystych. Jednak w przeciwieństwie do szpiku kości, miazga zęba jest łatwiejsza do pobrania, w szczególności z zębów mądrości, które większość ludzi i tak najzwyczajniej usuwa.

Naukowcy pod kierownictwem Hajime Ohgushi zebrali próbki z zębów od trzech dawców i zdołali wytworzyć serie linii komórkowych iPS przy użyciu tej samej metody aktywacji trzech kluczowych genów (jednak podczas kolejnej korzystnej zmiany nie udało się aktywować genu c-MYC, które może prowadzić do tworzenia komórek nowotworowych).

Różne linie komórkowe przejawiały zróżnicowanie w stopniu trwałości, ale w niektórych przypadkach rozmnażały się całkiem dobrze – nawet do 100 razy bardziej skutecznie niż pobrane z tkanki skórnej komórki iPS. Tak jak oczekiwano, komórki pochodzące z zębów trzonowych mogą również różnicować się w wiele innych rodzajów komórek, m.in. w kardiomiocyty.

Obecność „magazynu” mezenchymalnych komórek macierzystych w zębach mądrości może mieć istotne implikacje terapeutyczne. Jak zauważyli naukowcy, wyrywanie zębów mądrości jest często wykonywanym zabiegiem w krajach rozwiniętych, co stwarza doskonałą okazję do usunięcia materiału biologicznego w sterylnych warunkach; zęby mogłyby być następnie zamrażane i magazynowane przez wiele lat, aż do zaistnienia potrzeby ich wykorzystania. Naukowcy w ten sposób zyskują czas i możliwości by lepiej zrozumieć szczegóły tworzenia komórek iPS w celu zwiększenia skuteczności ich zastosowania klinicznego.