Zespół metaboliczny u dorosłych

Zespół metaboliczny to, najprościej mówiąc, grupa czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz cukrzycy. Nazwa zespołu obserwowanych zaburzeń zmieniała się przez lata: od zespołu x przez śmiertalny kwartet i zespół insulinoodporności aż do obowiązującego obecnie miana zespołu metabolicznego.

Objawy

Początkowo podstawowym objawem na podstawie którego diagnozowano zespół metaboliczny była otyłość brzuszna. Jednak obecnie, mimo że należy ona wciąż do najczęściej występujących symptomów choroby, nie wystarczy do tego, by uznać, że pacjent cierpi właśnie na ZM. Według III Panelu Narodowego Programu Edukacji Cholesterolowej z 2001 r. rozpoznanie zespołu metabolicznego powinno być poparte występowaniem przynajmniej trzech z pięciu charakterystycznych objawów, do których należą: otyłość brzuszna (obwód w talii > 88 cm dla kobiet, >102 cm dla mężczyzn), podwyższone stężenie glukozy na czczo (>110 mg/dl lub wcześniej rozpoznana cukrzyca typu 2), trójglicerydemia (>120 mg/dl lub wcześniejsze leczenie), obniżony poziom HDL (<50 mg/dl u kobiet i <40 md/dl u mężczyzn lub leczenie tego zaburzenia) oraz podwyższone ciśnienie tętnicze krwi (>130/>85 mmHg lub leczone wcześniej nadciśnienie). Inne czynniki, takie jak zaburzenia lipidowe, stan prozapalny, stan prozakrzepowy, zaburzenia hormonalne, czynniki środowiskowe i genetyczne również przyczyniają się do powstawania ZM, ale są indywidualnie zmienne i zależą od badanej populacji i pochodzenia etnicznego.

Zachorowalność

Statystyki pokazują, że nie można jednoznoznacznie wypowiedzieć się w kwestii występowania ZM – jest ono zależne od naszej płci, rasy i wieku. Według danych z 2001 r. zespół metaboliczny rozpoznano u 24 % populacji amerykańskiej: u 7 % mężczyzn między 20-29 rokiem życia oraz u 44% osób między 60-69 rokiem życia. Natomiast w Europie i Azji potwierdza się występowanie ZM u średnio 18-34 % dorosłych. W Chinach jest to 13 %, natomiast w Indiach – aż 40 %. W Polsce zespół metaboliczny jest diagnozowany u 20 % populacji.

Zobacz również:

Przyczyny

Niestety podstawowa przyczyna ZM nie jest w pełni znana, choć istnieją teorie spekulujące na temat przyczyn powstawania tego schorzenia . Pierwsza zakłada, że każda składowa ZM z osobna ma, z właściwą dla niej etiologią, uwarunkowaniami genetycznymi i środowiskowymi, wpływ na rozwinięcie się choroby. Według drugiej, pierwotną patogenetyczną przyczyną występowania zespołu metabolicznego jest insulinoodporność, gdyż wykazuje ona kolerację dodatnią z innymi czynnikami zespłu. Insulinoodporność występuje, gdy komórki poszczególnych narządów stają się mniej odporne i wrażliwe na działanie insuliny – hormonu produkowanego przez komórki ß trzustki.

Konsekwencje

Zespół metaboliczny zwiększa ryzyko zachorowań na choroby serca i cukrzycę. Badania pokazują, że osoby dotknięte schorzeniem są trzy razy bardziej zagrożone chorobą niedokrwienną serca i udarem mózgu. Co wiecej w grupie pacjentów, u których stwierdzono minimum trzy składowe ZM, ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 było 7-krotnie większe niż u osób, u których te składowe nie występowały. Obecność czterech składowych ZM zwiększała 24-krotnie ryzyko wystąpienia cukrzycy.

Leczenie

Do leczenia zespołu metabolicznego można użyć zarówno leczenia niefarmakologicznego, farmakologicznego, jak i operacyjnego. Pierwszy typ wymaga zwiększenia aktywności fizycznej (jazda na rowerze, pływanie, wolny bieg, taniec, etc.) oraz zmiany diety, polegającej głównie na zmniejszeniu jej kaloryczności. W leczeniu farmakologicznym chodzi przede wszystkim o wyleczenie objawów: na otyłość brzuszną można stosować sibutrominę czy orlistat, nadciśnienie tętnicze leczy się inhibitorami konwertazy angiotensyny, czy antogonistą wapnia, podwyższony poziom glikemii akarbozą lub metforminą, natomiast podwyższony poziom TG i obniżony poziom HDL fibratami oraz statynami. Leczenie operacyjne jest ostatecznością i zazwyczaj dotyczy otyłości brzusznej. Aby ją leczyć, stosuje się najczęściej takie metody chirurgiczne jak opasanie żołądka, wyłączenie żołądkowe, czy wyłączenie żółciowo-trzustkowe.

Zapobieganie

Jedyną szansą na uniknięcie schorzenia jest zmiana trybu życia. Najważniejszymi czynnikami w profilaktyce są dieta oraz aktywność fizyczna. Najlepiej wprowadzić zalecenia dietetyczne z elementami diety śródziemnomorskiej, niskokalorycznej i ubogotłuszczowej oraz ograniczyć zajęcia siedzące.

Autor:

Gabiela Godek