Zmiany hormonalne, a ich wpływ na układ ruchu
Zmiany w układzie ruchu będące skutkiem chorób gruczołów wydzielania wewnętrznego określa się jako endokrynoartropatie. Warto pamiętać, że nie są to zmiany typowe dla danego schorzenia, stanową jedynie wyraz nadmiaru lub niedoboru odpowiedniego hormonu.
CUKRZYCA
Cukrzyca stanowi jedną z głównych przyczyn endokrynoartropatii. W jej przebiegu może dochodzić m.in. do: osteoartropatii cukrzycowej, choroby zwyrodnieniowej stawów, cheiroartropatii, przykurczu rozcięgna dłoniowego, zapalenia pochewek ścięgnistych zginaczy palców, zlepnego zapalenie torebki stawu ramiennego, zespołu cieśni nadgarstka, zawału mięśnia szkieletowego, rozsianej samoistnej hiperostozy szkieletu, osteopenii, a także wapniejącego zapalenia stawu barkowego i amiotrofii cukrzycowej.
Osteoartropatia cukrzycowa – dotyczy około 0,1-0,4% chorych na cukrzycę, szczególnie w wieku 50 – 70 lat u obu płci. Zwykle zajmowane są stawy stóp lub kręgosłupa, rzadziej staw kolanowy lub stawy kończyn górnych. Zmiany z reguły są niesymetryczne, jedynie 20% chorych ma defekt obustronny. Główną przyczyną zmian są uszkodzenia nerwów czuciowych, które zaburzają regulację napięcia mięśniowego. Dodatkowo dochodzą defekty układu wegetatywnego oraz metaboliczne, które utrudniają regenerację. Początkowo schorzenie objawia się przede wszystkim podwichnięciami, następnie dołączają uszkodzenia chrząstek, kości, tworzą się zrosty, a nawet dochodzi do samoamputacji. Ważną wskazówką w różnicowaniu z innymi chorobami jest bezbolesny przebieg. Leczenie ogranicza się jedynie do odciążania zajętych stawów, leżenia oraz unikania niewielkich urazów. Podczas wieloletniego przebiegu ważne jest również leczenie powikłań np. złamań kości.
Choroba zwyrodnieniowa stawów – choroba dotyczy szczególnie osób otyłych z cukrzycą typu II, rozwija się zazwyczaj wcześniej niż w populacji ogólnej, a zajmuje przede wszystkim duże stawy. W cukrzycy typu I zauważa się częstsze występowanie choroby zwyrodnieniowej mniejszych stawów.
Cheiroartropatia cukrzycowa – jest to choroba ograniczająca ruchomość stawów nazywana również jako zespół sztywnych rąk. Dotyczy około 20-60% osób długotrwale chorujących na cukrzycę typu II. Zmiany dotyczą skóry, najczęściej części grzbietowej rąk. Staje się ona zgrubiała i stwardniała z towarzyszącym zgrubieniem pochewek ścięgnistych zginaczy palców. Charakterystyczną zmianą jest tzw. objaw rąk złożonych do modlitwy (niemoc zbliżenia do siebie powierzchni dłoniowych obu rąk) oraz objaw ułożenia dłoni na płaskiej powierzchni (chory nie potrafi położyć dłoni na płaskiej powierzchni, tak by do niej całkowicie przylegała). Niestety nie istnieje skuteczne leczenie, zaleca się jedynie odpowiednią kontrolę glikemii, zaprzestanie palenia tytoniu oraz fizjoterapię
Zobacz również:
Przykurcz rozcięgna dłoniowego – nazywany jest inaczej przykurczem Dupuytrena. Zmiana dotyczy rozcięgna dłoniowego, który ulega zgrubieniu i skróceniu a w efekcie objawia się trwałym zgięciem palców IV i V. Dotyczy około 40-60% chorujących na cukrzycę, częściej mężczyzn. Nie poznano mechanizmu tego zjawiska.
Zapalenie pochewek ścięgnistych zginaczy palców – zmiana dotyczy około 5-33% osób, głownie chorujących na cukrzycę typu 1. Schorzenie wynika z obecności guzka w pochewce ścięgnistej powodującego zablokowanie palca w zgięciu. Najczęściej zajmowane są palce III i IV. Prostowanie palca wiąże się z bolesnością oraz trzaskiem. Leczenie polega na stosowaniu glikokortykosteroidów lub leczeniu operacyjnym.
Zlepne zapalenie torebki stawu ramiennego – schorzenie występuje u mniej niż 20% cukrzyków. Objawia się przede wszystkim przewlekłym bólem ograniczającym ruch w stawie, czego efektem jest tzw. bark zamrożony. Leczenie polega głównie na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów oraz fizjoterapii.
Zawały mięśni szkieletowych – schorzenie dotyczy głównie osób z długoletnią, źle leczoną cukrzycą. Zmiana najczęściej lokalizuje się w mięśniu uda i cechuje się ostrym bólem. Jest on ciągły, nasilający się podczas prób poruszania kończyną lub ucisku. W zmienionym mięśniu można wyczuć twardy guz z towarzyszącym obrzękiem i ociepleniem. Leczenie polega głównie na odciążeniu mięśnia oraz podawaniu leków przeciwbólowych.
Rozsiana samoistna hiperostoza szkieletu – inaczej nazywana chorobą Forestiera, cechuje się rozrostem kości w zasadzie całego szkieletu, a szczególnie okolic przyczepów scięgnistych. Choroba dotyczy 13-50% cukrzyków. Ma ona zwykle przebieg bezobjawowy z następczym ograniczeniem ruchomości stawów kręgosłupa lub obwodowych. Rzadko dochodzi do ucisku na rdzeń kręgowy, a ból dotyczy jedynie zmian obwodowych.
NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY
Zmiany w nadczynności tarczycy powodują przede wszystkim zaburzenia w metabolizmie wapnia wpływając tym samym na stan kości. W przebiegu tyreotoksykozy dochodzi m.in. do osteoporozy wtórnej, akropachii tarczycowej, zapalenia stawów lub miopatii.
Akropachia tarczycowa – jest to przede wszystkim niebolesny obrzęk palców rąk lub stóp (rzadziej) z towarzyszącymi podokostnowymi zgrubieniami kości. Zmiana występuje bardzo rzadko i zwykle wiążę się z długoletnim przebiegiem nadczynności.
Zapalenie stawów – zmiany dotyczą zwykle dużych stawów, a ustępują po wyrównaniu zaburzeń hormonalnych w wyniku odpowiedniego leczenia. Jest to stosunkowo rzadkie schorzenie.
Miopatia – schorzenie charakteryzuje się przede wszystkim osłabieniem mięśni z towarzyszącymi zanikami. Najczęściej zajmowane są mięśnie bliższe (znajdujące się bliżej tułowia). W wielu przypadkach dołącza ból, drżenie mięśniowe oraz skurcze. Co istotne nie stwierdza się zwiększonej aktywności kinazy kreatynowej.
NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY
Zmiany stawowe rozwijające się w przebiegu niedoczynności tarczycy zazwyczaj współwystępują z innymi objawami, jednak warto pamiętać, że mogą również wyprzedzać charakterystyczny obraz kliniczny choroby podstawowej. Są nimi przede wszystkim: wysięki stawowe, chondrokalcynoza, hiperurykemia, artropatia neurogenna, miopatia, jałowa niedokrwienna martwica głowy kości udowej, a także zapalenie pochewek ścięgnistych zginaczy w obrębie nadgarstka.
Wysięki stawowe – dotyczą około 1/3 chorych. Zazwyczaj zajmują stawy kolanowe, rzadziej skokowe lub małe stawy rąk i stóp. Wysiękom towarzyszą obrzęki tkanek okołostawowych, a płyn stawowy wykazuje zwiększona lepkość i brak cech stanu zapalnego.
Chondrokalcynoza – zmiana dotyczy około 10% chorych. W jej przebiegu dochodzi do kumulowania się kryształów pirofosforanu wapniowego w płynie stawowym.
Zapalenie pochewek ścięgnistych zginaczy w okolicy nadgarstka – jest to wynik odkładania się złogów proteoglikanów, czemu towarzyszy miejscowy obrzęk. Leczenie polega na wstrzykiwaniu w okolicę zmienionej pochewki glikokortykosteroidów.
Artropatia neurogenna – jest to obwodowa neuropatia przebiegająca z drętwieniami i zaburzeniami czucia w wyniku obrzęku wokół włókien nerwowych oraz demielinizacji. Wtórnie może dochodzić do zmian typu stawu Charcota.
Miopatia – zmiana dotyczy około 40% chorych. W jej przebiegu dochodzi przede wszystkim do osłabienie mięśni, sztywności, skurczów oraz towarzyszącego bólu. Skurcze narastają w niskich temperaturach oraz po wysiłku. W przebiegu niedoczynności określa się ją również jako zespół Hoffmana (osłabienie mięśni bliższych, zaburzenia mowy, zwiększona aktywność kinazy kreatynowej).
Autor: Piotr Kuc
Źródła:
Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na rok 2011, wyd. Medycyna praktyczna 2011
Stanley L.Robbins, Patologia, wyd. Urban&Partner, Wrocław 2003
Komentarze do: Zmiany hormonalne, a ich wpływ na układ ruchu