Zmiany skórne u osób starszych

Skóra jest narządem stanowiącym zewnętrzną pokrywę naszego ciała. Ma one wiele funkcji, przede wszystkim oddziela wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego. Wraz z wiekiem skóra ulega osłabieniu, zwiększa się również skłonność do rozprzestrzeniania się chorób skóry, w tym zmian rozrostowych.

Skóra osób starszych jest przede wszystkim sucha, ścieńczała oraz ma osłabioną elastyczność. Z biegiem lat skóra ulega uszkodzeniu pod wpływem promieni słonecznych. W przypadku przewlekłego narażenia przyjmuje postać pogrubiałej z licznymi przebarwieniami i głębokimi zmarszczkami. Cechy takie jak: wysuszenie, zwiotczenie, zmarszczki, teleangiektazje czy przebarwienia stanowią typowe stygmaty skóry starczej.

Jakie są typowe cechy skóry starczej?

Pierwszą rzucającą się w oczy zmianą są oczywiście zmarszczki. Jest to efekt nasilonego, fizjologicznego procesu poletkowania skóry oraz pogłębiania się fizjologicznych fałdów oraz bruzd, szczególnie widocznych w takich miejscach jak kark, szyja czy twarz. Znacznie przyspieszającymi ten proces są promienie słoneczne. Osoby w wieku podeszłym mają wyraźnie oddzielone linie konturowe. Jeżeli zmiany zmarszczkowe są nadmiernie nasilone określa się to mianem cutis rhomboidalis nuchae, nazywana czasem szyją żeglarza lub farmera.

Blisko ¾ osób starszych ma problemy z przesuszaniem się skóry. Nie wynika to ze zwiększonej utraty wody przez skórę. Przyczyn upatruje się w obniżonej jej zawartości w obrębie naskórka. Często skóra taka jest nieznacznie zaczerwieniona, ma skłonności do łuszczenia się, niekiedy tworzą się przeczosy. Szczególnie widoczne zmiany są w obrębie przedramion, podudzi oraz grzbietu rąk. Proces ten ulega przyspieszeniu pod wpływem nieodpowiednich warunków atmosferycznych, gorących kąpieli, a także narażenia na detergenty. Zwiększa się ponadto skłonność do infekcji oraz podrażnień.

Stosunkowo częstym problemem skóry osób starszych jest świąd. Nie poznano do końca mechanizmów powstawania tego zjawiska. Wiadomo jedynie, że występuje często po zadziałaniu czynnika stymulującego, który normalnie u osób młodych nie wywołuje tego zjawiska. Oczywiści świąd może mieć również podłoże chorobowe. Przyczyną takiego stanu może być m.in. erytrodermia czy atopowe zapalenie skóry. Może to być również skutek chorób nerek, tarczycy, wątroby, trzustki czy układu krwiotwórczego. Czasem jest przejawem choroby psychicznej, w której pacjent ma wrażenie obecności pasożytów na skórze.

Nie tak rzadko na w obrębie skóry osób podeszłych można zauważyć tzw. nagniotki. Tworzą się zwykle w miejscach urazów mechanicznych. W przypadku przewlekłego narażenia na promienie słoneczne tworzą się natomiast przebarwienia.. Wartym uwagi są również tzw. teleangiektazje, czyli liczne rozszerzenia naczyń, szczególnie widoczne w obrębie twarzy oraz dekoltu. Oprócz tego spotyka się taki zmiany jak naczyniak starcze, inaczej palmy Morga będące rubinowoczerwonymi, drobnymi i kopulastymi guzkami. Stosunkowo często na skórze osób starszych tworzą się kilkucentymetrowe plamy krwotoczne, szczególnie widoczne na wyprostnych częściach przedramion oraz grzbietach rąk.. Zmiany te wynikają z zaniku substancji podporowej w naczyniach włosowatych.

Zobacz również:

Wiek podeszły to również problem brodawek łojotokowych, będących powierzchownymi, szarobrunatnymi lub brązowymi hiperkeratotycznymi zmianami, stosunkowo łatwo dającymi się usunąć bez obecności krwawienia. Nagłe zwiększenie ilości takich brodawek może być oznaką nowotworów narządów wewnętrznych. Określa się to mianem objawu Lesera-Trelata.

W okolicy pach, szyi oraz twarzy można zauważyć tzw. włókniaki nitkowate. Są to nitkowate, uszypułowane zmiany o kolorze cielistym lub przebarwione.

Jakie są najczęstsze choroby skóry wieku starczego?

Na początek należy wspomnieć o chorobach infekcyjnych. Zwiększona ilość zakażeń skóry wynika z jej przesuszania się, z współistniejących zaburzeń metabolicznych, także zaniedbań higienicznych i urazów. Zwykle są to nadkażenia o przedłużającym się przebiegu, występujące jako cecha izolowana bez towarzyszących objawów toczącego się procesu infekcyjnego (gorączka, osłabienie, dreszcze).

Stosunkowo częstą chorobą skóry wieku starczego jest róża. Zmiana ma zwykle charakter krwotoczny lub zgorzelinowy. Zmiany najczęściej umiejscawiają się na podudziach, co wynika z osłabionego krążenia obwodowego. W tym wieku częstsze są również powikłania róży, głównie w postaci zapaleń naczyń.

Wiele osób w podeszłym wieku boryka się z problemem grzybic. Jeżeli wywołane są przez dermatofity zwykle lokalizują się w obrębie paznokci oraz stóp. Mają zazwyczaj przewlekły charakter, niewielki odczyn zapalny, często z towarzyszącymi nadkażeniami bakteryjnymi. Zmiany drożdżakowe dotyczą głównie okolicy pod piersiami u kobiet. U mężczyzn występują rzadziej i lokalizują się głównie w obrębie pachwin.

Półpasiec, może przebiegać zdecydowanie ciężej u osób starszych. Zmiany mogą mieć charakter krwotoczny lub zgorzelinowy a ból może trwać nawet do 6 miesięcy. Jeżeli zmiany są rozsiane zawsze należy podejrzewać choroby układu chłonnego lub krwiotwórczego.

Łuszczyca u osób starszych to przede wszystkim typ II. Częściej przyjmuje tzw. postać odwróconą. Zmiany dotyczą fałdów skóry, podeszw. Zwykle przebieg jest łagodniejszy, a remisje trwają czasem nawet kilka lat.

U osób starszych może rozwinąć się również pemfigoid, czyli choroba o podłożu autoimmunologicznym, cechująca się tworzeniem napiętych pęcherzy na podłożu rumieniowatym. Zwykle dotyczy osób po 60 roku życia. Często schorzenie to współwystępuje z chorobami nowotworowymi, co zmusza lekarza do rozszerzenia diagnostyki. U starszych kobiet częściej rozwija się postać bliznowaciejąca. Opisywane były przypadki pemfigoidu polekowego (kaptopril, furosemid).

Zapalenie skórno-mięśniowe to w wielu przypadkach oznaka towarzyszącego procesu rozrostowego narządów wewnętrznych u osób starszych. Niektórzy badacze uważają, iż odsetek ten sięga nawet 60% chorujących na to schorzenia. Dlatego też zapalenie skórno-mięśniowe wymaga wnikliwej i rozszerzonej diagnostyki. Ryzyko choroby nowotworowej szczególnie wzrasta 2-5 lat po jego wyleczeniu. Nowotworami współistniejącymi z tym schorzeniem mogą być nowotwory płuc, jajnika, trzustki, jelit, żołądka, a także chłoniaki. Po wyleczeniu choroby nowotworowej w wielu przypadkach następowało jednoczesne ustąpienie zmian skórnych.

Wraz z wiekiem wzrasta częstość występowania odczynów polekowych. Zapewne wpływ na to ma przede wszystkim większa ilość przyjmowanych preparatów, a także pogorszenie funkcji głównych narządów odpowiadających za ich metabolizm. Zwykle reakcje polekowe w wieku podeszłym przebiegają znacznie ciężej.

Zdecydowanie częściej u osób w wieku podeszłym występuje tzw. łojotokowe zapalenie skóry. Dotyczy głownie osób przewlekle chorych i otyłych. Prawdopodobną przyczyną mogą być zaburzenia w fizjologicznej florze skóry.

Rogowacenie starcze to głównie efekt przewlekłego narażenia na promienie słoneczne. Są to kilku milimetrowe - centymetrowe ogniska o charakterze złuszczającym i hiperkeratotycznym. Jeżeli dochodzi do masywnego nagromadzenia się keratyny tworzą się tzw. rogi skórne, zwykle zlokalizowane w obrębie małżowiny usznej lub czoła. Nowotwory skóry nie różnią się specjalnie od tych spotykanych u osób młodszych. Jedyną uwagą może być problem późnego zgłaszania się osób starszych do lekarza. Często wynika to z obaw przed rozpoznaniem nowotworu.

Autor: Piotr Kuc

***
Źródła:
Grodzicki Tomasz, Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, VM Media Sp.z o.o. VM Group Sp.k., Gdańsk 2007
Stefania Jabłońska Stefania Jabłońska, Choroby skórne i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, Choroby skórne i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008